Strijd om den haag in alle staten

door leon willems

Hét evenement dat de Haagse politiek dit jaar zal bezighouden valt al vrij vroeg. Op 2 maart zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De door provinciebewoners gekozen statenleden kiezen op hun beurt de senatoren in de landelijke Eerste Kamer. Zelden is er meer aandacht geweest voor deze electorale tweetrapsraket.

Dat heeft alles te maken met die andere verkiezingsuitslag. De Tweede Kamerverkiezingen van juni vorig jaar gaven de Partij voor de Vrijheid vleugels. Geert Wilders en zijn partij bleken het niet te vermijden dansorkest voor VVD en CDA. De grootste winnaars en de grootste verliezer hebben zich verknoopt in een minderheidskabinet met gedoogsteun.

Het kabinet-Rutte kan niet rekenen op een parlementaire meerderheid voor zaken die buiten de reikwijdte van het gedoogakkoord vallen. Dat wil zeggen in de Tweede Kamer. Maar een wetsvoorstel kan pas wet worden als ook de Eerste Kamer in meerderheid vóór is. In de senaat hebben VVD, PVV en CDA geen meerderheid. De PVV heeft nooit eerder meegedaan aan statenverkiezingen. VVD (14) en CDA (21) bezitten samen 35 van in totaal 75 zetels. De coalitie heeft er 38 nodig voor zijn plannen.

Strengere regels voor immigranten, sanering van de sociale uitkeringen, duurdere gezondheidszorg sen huurverhogingen stuiten op weerstand bij de oppositiepartijen in de Tweede Kamer. Wat zij daar niet kunnen tegenhouden, lukt mogelijk wel in de senaat. Dat voorzagen alle informateurs al tijdens het boetseren van het nieuwe kabinet.

Dus werpen de leiders van VVD en PVV zich vol in de campagne. Wilders heeft in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van maart vorig jaar de vaart erin gezet. Hij rekruteerde al statenkandidaten toen zijn overwinningen in Almere en later de rest van Nederland nog in de sterren stonden geschreven. De statenverkiezingen zijn prioriteit nummer één, zo pepert Wilders zijn fractieleden voortdurend in. Veel van zijn vertrouwelingen leiden een provinciale campagne. In aparte klasjes bereiden zij hun toekomstige collega’s voor op de politiek.

Ook Mark Rutte beseft dat het ernst is. Wil zijn minderheidskabinet geen lame duck worden, dan moeten er in de Senaat veel vrinden gekozen worden, liefst liberale vanzelfsprekend. Dus stapt ook de premier in de verkiezingskaravaan. De VVD wil maar liefst twintig zetels scoren. Dat aantal presteerden de liberalen ooit één keer eerder. Maar dat was zonder de PVV in het strijdtoneel. Nu is het drukker op de rechterflank.

Dat maakt de campagne zo mogelijk nog interessanter. De coalitie strijdt straks voor het eerst tegen elkaar. Wilders wil graag de grootste worden in zijn thuisprovincie Limburg, traditioneel een wingewest van het CDA. Het wordt de eerste keer dat Amsterdammers, Utrechtenaren en Rotterdammers een PVV’er kunnen kiezen. Reken maar dat de lokale en nationale partijbonzen daar met argusogen naar kijken. Wie weet wordt de PVV de grootste partij.

En dan het tijdsgewricht waarin de verkiezingen plaatsvinden. De overheid moet historisch veel bezuinigen. Om het gat in de staatskas te dichten, hebben Rutte, Wilders en CDA vicepremier Verhagen eveneens flinke budgetkortingen opgelegd aan gemeenten en … provincies. Dat betekent dat het voorzieningenniveau voor burgers schraler wordt. Zoiets is lastige ballast voor Haagse politici die provinciale stemmers willen paaien. Bovendien wil het kabinet snoeien in het aantal volksvertegenwoordigers, ook op provinciaal niveau. Hebben lokale CDA-bestuurders het hun leiders al vergeven dat hun partij in zee is gegaan met die van Wilders? Het is denkbaar dat zij hun Haagse CDA’ers liever niet zie komen meehelpen met hun campagne.

Mogelijk heeft de coalitie al ingecalculeerd dat de Statenverkiezingen uitdraaien op een teleurstelling. De ‘maatregelen’ die het kabinet als eerste invoerde, waren het opheffen van bonnenquota voor de politie, het opheffen van het rookverbod in kleine cafés, geen CO2-opslag onder Barendrecht: het zijn stuk voor stuk maatregelen die populair zijn bij kiezers. Dat kan nog van pas komen in de campagne, ook al hebben die onderwerpen helemaal niks met provinciaal bestuur te maken.

Leon Willems is parlementair redacteur van Het Financieele Dagblad in Den Haag