Door Carel Grol, fotografie Rob Overmeer
Als kind van het platteland hield ze van de natuur, als kind van middenstanders hield ze van ondernemen. Anne-Marie Rakhorst combineerde dat en werd boegbeeld van duurzaam Nederland. 'Je moet bouwen als een boom. Je moet energie toevoegen, niet wegnemen.'
Het pand valt op door zijn bijzondere vormgeving en de onverwachte locatie. Want een milieuvriendelijk kantoor met een overdaad aan glas en een dak vol zonnepanelen is op zich al een bezienswaardigheid, maar steekt extra af tegen het Brabantse platteland.
Toch heeft Anne-Marie Rakhorst (41) er nooit over gedacht om haar geboorteplek Heeswijk- Dinther te verlaten, zo'n vijftien kilometer onder Den Bosch. 'Brabant is heel succesvol, maar heeft het kleine behouden', zegt ze. En dus verbouwde ze de boerderij waar ze is opgegroeid, tot letterlijk het groene hart van haar bedrijf.
Dat is Search Ingenieursbureau, een bedrijf voor onderzoek, advies en opleidingen op het gebied van milieu en specialist in duurzaamheid. Rakhorst is eigenaar en oprichter. Vijftien jaar geleden is ze begonnen, inmiddels werken er zo'n tweehonderd mensen. Gestart met een lening van 40.000 gulden, bedraagt de omzet nu vele miljoenen euro's. Het bedrijf deed de asbestsanering van de Amercentrale voor Essent, was betrokken bij de nieuwbouw van het Radboud Ziekenhuis en verrichtte na een brand in Pernis een zogeheten 'olfactorisch onderzoek' - betrekking hebbend op de reuk - voor Shell. Om maar wat te noemen.
Daarnaast schrijft Rakhorst boeken over duurzaam bouwen, zit ze in innovatiestichting Urgenda en is ze lid van de raad van advies van de Club van Rome. Bijna achteloos strooit ze met cijfers en feiten over het tekort aan grondstoffen, verspilling van energie of het aantal tegengehouden vergunningen voor windturbines.
Ze stelt voor om in de vergaderruimte te gaan zitten. Een ruim vertrek met led-verlichting, een doorkijk naar de zonnepanelen en een complete pui van glas aan de achterzijde - de duurzaamheid gevisualiseerd. Gezeten aan het uiteinde van de meterslange tafel vertelt de voormalige 'zakenvrouw van het jaar' over de energie van de zon, de levensduur van een gebouw en de het gevaar van verlammende angst. 'We moeten het leven en de schoonheid wél vieren.'
...taartje
'In 2000 ben ik gekozen tot "zakenvrouw van het jaar". In mijn vakgebied werken alleen maar mannen en ik was totaal niet met zo'n verkiezing bezig. Je moet ervoor worden gevraagd en ik wist pas twee weken van tevoren dat ik überhaupt was genomineerd. Ik was volstrekt verbouwereerd.'
'Alles ging op het laatste moment. Ik moest naar het buitenland, de mensen van de organisatie kwamen de avond voor mijn vertrek naar mij toe. Ik kon nog snel een taartje halen. Gaf ze een rondleiding door mijn huis, niet in de veronderstelling dat ik kans zou maken. Ik was altijd actief geweest in milieu en duurzaamheid. Thuis hebben we veel groen, waaronder een schilderij dat is gemaakt van vlinders en biologische materialen. Dat maakte wel indruk.'
'Maar toen het aan het einde van de avond duidelijk werd dat ik de nieuwe zakenvrouw van het jaar werd, was ik helemaal van de kaart. Toch heb ik er erg veel van geleerd. Je hebt de titel een jaar. Daarin doe je veel contacten op, met het bedrijfsleven en de media. En die contacten houd je, ook ná dat jaar. Ondertussen ben je bezig met de opvolging, met de selectie van de volgende zakenvrouw. Ook dat is erg goed.'
'Persoonlijk ben ik erg gegroeid in dat jaar. Ik heb andere talenten van mezelf aangespoord. Uiteindelijk ben ik er een betere ondernemer van geworden.'
...bankstel voor het leven
'Er is een enorm tekort aan grondstoffen. Aan staal, aan de ingrediënten van beton. Van alle grondstoffen die wereldwijd worden gedolven, gaat 40% direct naar de bouw. Als we op dit niveau doorgaan, dan heeft de aarde zes aardes nodig om zich te voorzien van grondstoffen.'
'Het gaat om de omloopsnelheid. Een gemiddelde woning heeft een levensduur van honderd tot tweehonderd jaar, een kantoor zo'n veertig jaar. Daarna is het afval.'
'Dat geldt ook voor meubels en interieur. Van keukens is de omloopsnelheid enorm hoog, overal moet een nieuwe keuken in. Met een bank net zo: vroeger kocht je een bankstel voor je leven. Nu is dat niet meer zo. Dus ben je producent van allerlei afval. Hergebruik is moeilijk, want ze verlijmen alles. En dan gaat het fout.'
'De stoel waar ik nu op zit, is duurzaam. Drie klikken en hij is uit elkaar. Kan die zo weer worden toegevoegd aan de grondstoffenstroom. De tafel is van geperst papier. Dit principe kan ook worden toegepast op gebouwen en huizen. Dan wordt er veel minder verspild. Eigenlijk moet je ook niet meer denken in termen van afval.'
'De consument heeft hierover voorlichting nodig, want er is al veel mogelijk. Duurzame meubels worden steeds gewilder. En je wilt niet weten wat wij aan het bouwen zijn. Compleet groene wijken, met zwemwater dat natuurlijk wordt gezuiverd en kassen die stroom opwekken. Uiteindelijk moet je bouwen als een boom. Je moet energie toevoegen, niet wegnemen.'
'In Nederland worden jaarlijks zo'n 70.000 woningen gebouwd. Op een totaal van 6,2 miljoen win je daar weinig mee. De echte opgave is de renovatie van huizen. En die zijn zowel in handen van de corporaties als de particulieren. Die moet je zien te bereiken.'
'Een duurzaam huis begint bij een hr-ketel en dubbelglas. Daar letten mensen op. De terugverdientijd daarvan is niet zo lang. Het is ook geen hogere wiskunde. Zelf heb ik recent een nieuwe wasmachine gekocht. Een Miele, met een warmwateraansluiting. Werkt enorm besparend en is gewoon te vinden op internet.'
...generalist
'Als kind zocht ik mijn richting. Ik was een generalist. Ik kon alles wel, maar het leek me leuk om echt uitmuntend te zijn in iets. Als je heel goed was in rekenen, dan kon je accountant worden.'
'Wij woonden op een boerderij met allemaal dieren, maar mijn ouders hebben geen agrarische achtergrond. Het waren ondernemers. Vanaf jonge leeftijd wilde ik dat ook worden.'
'Toen ik economie studeerde, belandde ik in een twijfelfase. Ik maakte een beroepskeuzetest waaruit de kunstacademie naar voren kwam. Maar vader zei toen: ''Maak eerst je economie maar af, en realiseer je dan goed dat het bedrijfsleven behoefte heeft aan creativiteit''. Dat klopt wel. Ik verzin voortdurend nieuwe concepten.'
'Ik combineer milieu met ondernemerschap en duurzaamheid. Voor mij is dat een sublieme combinatie. Ik ben opgegroeid met het rapport van de Club van Rome, 'Grenzen aan de groei'. Het bedrijfsleven dacht dat de milieubeweging de economie wilde vertragen, de milieubeweging vond alle economische groei ten koste gaan van de natuur. Nu beginnen ze massaal in te zien dat ecologie en economie elkaar niet hoeven uit te sluiten. Dat je succesvol kunt zijn door duurzaam te ondernemen. Ik hoop dat ik daaraan een bijdrage heb geleverd.'
...speedboot
'We moeten niet afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Op kantoor gebruiken we geen gas. Er is niet eens een aansluiting. De fossiele brandstoffen zijn in handen van een klein aantal spelers, en in een beperkt aantal landen. Zonder energie geen economie, dus landen kunnen volledig worden platgelegd. Met democratie heeft dat helemaal niets te maken.'
'We zouden moeten kiezen voor de zon. Die heeft veel meer energie dan wij ooit zouden kunnen verbruiken. De zon is democratisch, iedereen kan er gebruik van maken. Nu moeten we het eruit gaan halen. Maar een vliegtuig op zonneenergie is er al, en een speedboot ook.'
'Ondertussen moeten we afstappen van de angst en het schuldgevoel: het feit dat ik hier leef, betekent dat ik vervuil. Als iedereen een cent overmaakt naar Afrika, dan is daar geen honger meer. Die stroming is heel gevaarlijk. Moet ik er dan niet meer zijn? En het kan toch niet zo zijn dat we zeggen dat er te veel mensen zijn, en dat er dan maar een aantal moet verdwijnen?'
'An Inconvenient Truth van Al Gore is een goede film, maar het gaat om een probleem. Ik vind dat je moet kijken naar de oplossingen. Een schuldgevoel, dat blokkeert. Ook de levensvreugde. Terwijl je wel het leven en de schoonheid moet vieren.'
...Empire State Building
'Bij presentaties draag ik wel eens een rok van Brennels, een modemerk dat kleding maakt van brandnetels. Dan vragen mensen of het prikt. Duurzaam is als een steen in het water, waarvan de kringen steeds verder gaan.'
'Duurzaamheid zit in mij verweven, ik hou ervan als persoon. Al mijn passie en ondernemerschap steek ik er in. Als ik op vakantie ga, dan neem ik afstand van de dagelijkse leiding. Maar niet van de natuur.'
'Ik ben off-piste gaan skiën, wel met een gids. Ik heb gesnorkeld in Corsica. Vissen schieten langs je heen. Dat is het mooiste dat je kunt hebben. Gelijkertijd weet je dat er in de oceaan een kolk van plastic is... Maar ik ben niet altijd in de natuur. En toen ik in New York was, wilde ik ook op het Empire State Building staan.'
...veulens
'Op de korte termijn geld verdienen vind ik niet interessant. Velen hebben mij dat in de afgelopen jaren aangeraden. Verkopen, vreemd kapitaal erbij, naar de beurs! Gelukkig heb ik dat niet gedaan, je ziet waar het toe heeft geleid.'
'Het gaat niet om rijk worden. Het gaat om het verwezenlijken van je dromen. Mijn droom is een duurzame samenleving en ik denk dat ik hier mijn hele leven mee bezig blijf. Ik werk hard, maar het is ook mijn hobby. En mijn woon-werkverkeer is honderd meter.'
'Toen ik kind was, werden we wel eens gewekt wanneer er dieren werden geboren. Toen ik een jaar of vier was, stond ik bij de geboorte van een veulentweeling. Doorgaans gaat er daar een van dood, maar dit keer bleven ze beide leven. Er waren nog meer kinderen bij, en soms kom ik die nog wel eens tegen. Dat is een mooie tegenhanger voor het leven dat ik nu heb. Of zit ik hier in het openluchttheater. Heerlijk tussen de mensen, lachen om Theo Maassen.'
Elke week spreekt FD Persoonlijk met iemand uit de zaken- of kunstwereld over de betekenis van geld.
'Ik heb veel geleerd van mijn titel "zakenvrouw van het jaar". Ik ben er een betere ondernemer van geworden.'
Curriculum vitae Anne-Marie Rakhorst Geboren 30 september 1967 te Heeswijk Opleiding Bachelor of Business Administration aan de European University in Antwerpen (1988) Werk Oprichter en eigenaar van Search BV, 'een internationaal opererend ingenieursbureau, laboratorium en opleidingsinstituut'. Specialist in duurzaamheid. Nevenfuncties o.a. - lid van de raad van advies van de Club van Rome - zitting in de commissie die jaarlijks de Koning Willem I-prijs uitreikt. - lid van Urgenda - lid van de Amsterdamse Klimaatraad - lid van het landelijk bestuur van de KRO - spreker bij de Speakers Academy