Mathijs Schiffers
Experts uit EU-landen kruipen in de huid van hun regeringsleiders en openen fictieve onderhandelingen met de Britten. Een verslag van een rollenspel.
Londen
Na twee uur krijgt Andrea Leadsom de geest in het rollenspel, georganiseerd door de EU-kritische denktank Open Europe. De Britse parlementariër verheft haar stem als het sociale stelsel in haar land ter sprake komt. ‘We hebben het meest genereuze stelsel. Die gast die ons “een naar land” heeft genoemd, zit helemaal fout. We zijn het aardigste land van Europa!’
Leadsom reageert op de ophef die ontstond toen de Britse premier David Cameron beperkingen bepleitte voor de aanspraak van Bulgaren en Roemenen op Britse bijstand. De EU-commissaris László Andor noemde het VK daarop een ‘nasty country’.
Ook aan de fictieve onderhandelingstafel in het Londense congrescentrum Queen Elizabeth II zitten ‘de Britten’ in de verdrukking. De Zweedse Ebba Busch, een christendemocratische kandidaat voor het Europees Parlement, snapt de Britse zorgen niet. Volgens Busch hebben de Britten hun zaakjes niet goed voor elkaar als hun vermeende generositeit op zo’n grote schaal misbruikt wordt. ‘Jullie moeten gewoon je rotzooi opruimen!’
De deelnemers aan het rollenspel over hervormingen van de EU zoals de Britten die voorstaan, spelen hun rol met verve. Vooral de Fransman Viviene Pertusot, die leiding geeft aan het instituut voor internationale relaties dat zijn land in Brussel heeft opgezet, tart de Britten. Zijn opmerking dat landen die de euro niet eens willen de Europese Unie maar moeten verlaten, lijkt niet representatief voor wat de Franse leiders zelf vinden. Of wel? Volgens veel volgers van het rollenspel zullen de Fransen bij de eventuele gesprekken met de Britten er ook hard ingaan.
‘Nederland’ zit ook aan tafel. Oud-premier Jan Peter Balkenende en oud-minister Uri Rosenthal konden niet. Daarom neemt Teun van Dongen, voorheen strategisch analist bij The Hague Centre for Strategic Studies, de honneurs waar.
Van Dongen is geen expert, geeft hij eerlijk toe tijdens de koffiepauze. Maar hij kent de Nederlandse positie. ‘Wij delen veel van de Britse analyses’, zegt Van Dongen. ‘Ook wij vinden dat sommige kwesties beter nationaal geregeld kunnen worden. Maar wij prediken terughoudendheid als individuele landen hun posities gaan heronderhandelen.’
Het Britse EU-debat staat op scherp sinds premier Cameron begin dit jaar heeft beloofd een referendum over lidmaatschap uit te zullen schrijven als hij de verkiezingen in 2015 wint. Het referendum zou dan in 2017 moeten plaatsvinden. Cameron wil de Britten in de EU houden, maar wel op aangepaste voorwaarden.
Tijdens het rollenspel wordt dat naar voren gebracht door Leadsom. In haar heeft de premier een goede vertegenwoordiger. Leadsom is medeoprichter van het EU-project ‘Fresh Start’. Leadsom: ‘Niets doen is geen optie meer voor Europa. Kijk naar het Romeinse Rijk. Dat deed niets, en is in elkaar gestort.’
Leadsom vat ‘de Britse wensen’ in drie thema’s samen: de concurrentiekracht van de EU moet omhoog, de overregulering moet worden teruggedrongen, en de democratische basis moet beter.
Hier is veel steun voor. Maar het gaat mis op de details. Vooral de ‘rode kaart’ die lidstaten zouden moeten hebben om te voorkomen dat ongewenste regels worden ingevoerd, maar ook om bestaande regels buiten werking te stellen, leidt tot stevig verzet.
‘Gaat veel te ver’, zegt Pertusot ‘namens’ Frankrijk. ‘Wij zijn niet geïnteresseerd in een Europa à la carte’, stelt Lucio Caracciolo, hoofdredacteur van het geopolitieke tijdschrift Limes ‘namens’ Italië. ‘Wij gaven de macht aan de Europese commissie omdat we een neutraal orgaan met een mandaat wilden’, zegt Ulrich Speck van denktank Carnegie Europe ‘namens’ Duitsland. ‘Ga dan niet klagen over het resultaat.’
Ook Polen, ‘vertegenwoordigd’ door oud-viceminister van financiën Stefan Kawalec, wil geen ‘rode kaart’. Kawalec wil de Britten graag binnenboord houden, als tegenwicht aan het Duits-Franse blok, en wijst erop dat het VK na Duitsland het tweede exportland is voor de Polen en dat er een miljoen landgenoten op het eiland zijn neergestreken.
Maar Kawalec verwoordt de angst die bij veel landen leeft, namelijk dat de Britse wensen een verdragswijziging behoeven. In veel landen betekent dit dat er een referendum volgt, waarvan de uitkomst door de anti-Europese sentimenten zeer ongewis is.
De Amerikaanse moderator John Hulsman sluit af met de sombere notie dat de tijd om tot oplossingen te komen begint te dringen.