Maurits Kuypers
Berlijn/Hannover
Het einde van de economische crisis is nog lang niet in zicht. Pas in de loop van 2010 mag er voorzichtig op herstel worden gerekend. Dit zeggen de zes grote Duitse economische onderzoeksbureaus in hun voorjaarsprognose.
De instituten voorspellen vooral voor Japan en Duitsland nog twee heel zware jaren. De Duitse economie dikt dit jaar met 6% in. In 2010 komt daar nog eens 0,5% bij. Op de arbeidsmarkt heeft dat dramatische gevolgen. Bijna twee miljoen arbeidsplaatsen gaan verloren. Het aantal werklozen loopt in 2010 op tot bijna vijf miljoen. Dat is circa 11,5% van de beroepsbevolking.
Het zijn voorspellingen die vooral in de Duitse metaal- en elektro-industrie inslaan als een bom. De uitermate conjunctuurgevoelige sector wordt vaak gezien als de ruggengraat van de Duitse economie. De machinebouwers en andere industriële toeleveranciers staan deze week op de beurs van Hannover om hun spullen aan te prijzen.
De afgelopen vijf jaar kostte dat geen enkele moeite. Maar de goede jaren zijn definitief voorbij. 'Ik vrees elke dag voor mijn baan', zegt een werknemer van een bedrijf dat rolsystemen voor machines maakt. 'Veel van mijn vrienden hebben het al aan den lijve ondervonden', zegt hij. 'Ze werken vaak bij kleine bedrijven die veel opdrachten krijgen van industrieel toeleverancier Schaeffler. Maar nu met de crisis is dat afgelopen en dreigt voor veel van die bedrijven het faillissement.'
Even verderop staat Udo Schramm van Gessmann, een producent van joysticks voor bedrijfswagens. 'Er is grote onrust bij onze klanten. En ik zie dat voorlopig niet veranderen.' Het is volgens Schramm nog niet eens zo dat er helemaal geen vraag meer is naar treinen en steekkarretjes uitgerust met zijn besturingsknuppels. Het is meer dat niemand in de productieketen weet waar het heen gaat. 'Risico nemen is uit den boze. Opdrachten worden pas dan aangenomen als de eindklant met zekerheid kan zeggen dat hij geld heeft.'
Jutta Humbert van machinebouwer Nord Drivesystems ziet hetzelfde probleem. 'In het verleden waren er altijd aanknopingspunten waar je je aan vast kon houden. Nu is er niets. Het is volstrekt onbekend wat er de komende drie maanden gaat gebeuren en dat maakt plannen extreem moeilijk.'
Toch zet Humbert zich af tegen het gangbare doemdenken. Het is waar dat de chemie nauwelijks nog opdrachten te vergeven heeft. Hetzelfde geldt voor de automobielindustrie en de bouw. Maar er zijn ook sectoren die wel goed lopen. Zo is er nog volop werk bij energiebedrijven, voedingsindustrie en farmaceuten.
Het optimisme van Humbert wordt op de beurs van Hannover door relatief veel mensen gedeeld. 'Ik moet eerlijk zeggen dat dat ook komt doordat bedrijven die het echt moeilijk hebben hier niet meer zijn', zegt Christian Blömer van stroomaanbieder EWE. Hij zit zelf in de goede hoek. 'De windparken die wij bouwen financieren we zelf, samen met een aantal andere energieconcerns. Van een rem op de kredietverlening hebben wij dus geen last. Maar dat andere kleinere ontwikkelaars van windparken die problemen wel hebben, is geen geheim.'
Schott is een ander bedrijf dat zich nog geen zorgen maakt. 'Bij ons gaat het prima', zegt Lars Waldmann van het bedrijf dat zonnepanelen en warmtecollectoren bouwt. Vooral de verkoop van de stroom producerende warmtecollectoren loopt goed. 'Uit zonnepanelen halen we de meeste omzet, maar de groei zit bij de warmtecollectoren. Vooral in Arabische landen bestaat daar veel belangstelling voor. En die hebben genoeg.'
De Duitse elektrotechnische industrie houdt de moed er dus in ondanks dalende omzetten van vaak meer dan 20%. Maar of dat terecht is, valt te betwijfelen. De voorspellingen van de economische instituten duiden in ieder geval op nog veel meer zwaar weer.
De volgende tegenslag die zich volgens Kai Carstensen van het instituut Ifo uit München aandient, zijn dalende detailhandelsomzetten. De consument is nu nog redelijk positief en laat dat zien door relatief hoge uitgaven in de winkel. Maar als bedrijven hun problemen niet langer kunnen opvangen met werktijdverkorting, dan volgen onherroepelijk ontslagen. Dat betekent voor bedrijven uit de voedingssector dat ook zij meer op de kosten moeten gaan letten. Voor de machinebouwers is dat weer een klant minder.
Instituten verwachten snel oplopende
Duitse werkloosheid. Herstel komt pas in de loop van 2010