Marcel de Boer
Amsterdam
Rusland gaat het Internationaal Monetair Fonds vragen een onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden van een nieuwe internationale reservemunt. Die wens neemt minister van financiën Alexei Kudrin over twee weken mee naar de voorjaarsvergadering van het IMF, zegt Arkady Dvorkovich, economisch adviseur van president Dmitri Medvedev.
'Wij zien toekomst in de speciale trekkingsrechten van het IMF', aldus Dvorkovich tegenover persagentschap Reuters. 'Aan het IMF de taak om te kijken waar de risico's en mogelijkheden liggen.' De Rus benadrukt daarbij dat China het initiatief steunt. Verder zou ook Brazilië er oren naar hebben.
Beide landen, en zeker ook de olielanden, willen van de dollar af als dé reservemunt in de wereld, stelt fellow Benn Steil van de gerenommeerde denktank Council on Foreign Relations. Ze zijn gefrustreerd dat ze in de afgelopen jaren enorme dollarposities hebben opgebouwd, waarvan de waarde wel eens fors kan dalen. De Amerikaanse centrale bank is immers kwantitatief aan het verruimen, wat het gevaar van een hoge inflatie met zich meebrengt.
China bijvoorbeeld bezit zeker $ 1450 mrd aan Amerikaans papier. Als ze zouden besluiten die reserves te verkopen, zou de dollar keihard wegzakken en daalt de waarde van die reserves sowieso. 'Ze zitten in een dodelijke omhelzing', zegt Steil. 'Niemand die in een piramidespel zit, wil de ineenstorting ervan in gang zetten, maar iedereen weet dat dit soort spellen vroeg of laat toch ineenstort.'
De dollar moet vervangen worden door een munteenheid die niet verbonden is aan de economie van één land, vinden de Russen en Chinezen. Speciale trekkingsrechten (SDR's, zie kader) bieden een alternatief, tenslotte bestaan ze uit een mandje dollars (44%), euro's (34%), yens en ponden (beide 11%). 'Het risico dat een land met een reservemunt binnenlandse doelen nastreeft en internationale verantwoordelijkheden verwaarloost, wordt dan flink verkleind', zei de Chinese bankgouverneur Zhou Xiaochuan onlangs.
De vraag is alleen hoe realistisch de wensen van de Russen en de Chinezen zijn. De Amerikaanse minister van financiën Timothy Geithner zei onlangs: 'De dollar is de belangrijkste reservemunteenheid ter wereld en zal dat volgens mij nog een heel lange tijd blijven.' Tenslotte is in 86% van de valutatransacties in de wereld de dollar een van de twee betrokken munten. De euro staat op twee met 36% en met 16% staat de yen op drie. De yuan haalt slechts 0,47%.
Geithner gaf overigens wel aan open te staan voor de suggestie om meer gebruik te maken van de trekkingsrechten.
Volgens analist Rob Carnell van ING is het belangrijkste probleem dat SDR geen valuta is. Er kan niet mee betaald worden. 'Maar stel dat dat probleem opgelost wordt, dan zou de afwikkeling van een contract in SDR betekenen dat een koper en een verkoper niet met één wisselkoers te maken hebben, maar met vier tegelijkertijd', stelt Carnell. 'De dollars, euro's, yens en ponden die samen een SDR vormen blijven voortdurend ten opzichte van elkaar in beweging. Er zal veel gerekend moeten worden. Niemand zit daar op te wachten.'
Daarnaast is het volgens Carnell een probleem dat er geen SDR-schuldenmarkt bestaat. Een diepe, liquide markt waar overtollige reserves in gestopt kunnen worden, is essentieel voor een wereldmunt. De Russen en Chinezen hebben echter over die vraag reeds nagedacht. Het IMF moet zelfstandig obligaties uit gaan geven. 'Dat is absoluut een optie', zei Dvorkovich onlangs in de Financial Times. 'Wij zullen onze reserves in ieder geval inzetten om dat papier aan te kopen.'
Rusland en China zijn gefrustreerd dat ze in de afgelopen jaren enorme dollarposities hebben opgebouwd
SDR's
Helemaal terug
Speciale trekkingsrechten (SDR) zijn in 1969 door het IMF gecreëerd, omdat er een gebrek aan goud was ontstaan. In het na de Tweede Wereldoorlog opgezette Bretton Woods-systeem waren valuta's aan de dollar vastgeklonken en die munt op zijn beurt aan goud. De groei van de wereldhandel maakte het nodig dat er mondiaal meer reserves nodig waren en bij gebrek aan goud voorzagen SDR's in die behoefte. Maar toen de wereld in 1973 overstapte op zwevende valuta's, werd de dollar dé reservemunt en was het 'papiergoud' niet meer nodig. De SDR's werden losgekoppeld van goud en gelinkt aan een mandje dat tegenwoordig bestaat uit dollars, euro's, yens en ponden. Sindsdien leiden de SDR's grotendeels een slapend bestaan. Ze worden gebruikt als rekeneenheid bij het IMF. Ook worden IMF-leningen in SDR's verstrekt. Als een land ze wil gebruiken moeten ze bij een ander IMF-lid worden ingewisseld tegen 'echte' valuta. SDR's zijn dus geen activa, ze worden niet verhandeld en geen product wordt er in gedenomineerd. Het besluit van de G20 om ze met $ 250 mrd uit te breiden, betekent niet dat de geldpers is aangezet. De IMF-lidstaten krijgen daarentegen - naar rato van hun gewicht bij het IMF - de beschikking over meer reserves. In het geval van betalingsbalansproblemen kan een land die extra reserves bij een ander lid inwisselen. Pas dan wordt er geld gecreëerd. De $ 250 mrd is niets meer dan een nieuwe mondiale kredietfaciliteit.