Vasco van der Boon
Assen
Het Openbaar Ministerie heeft dinsdag vier jaar cel onvoorwaardelijk geëist tegen Jan O., directeur en mede-eigenaar van Oosting Metalen Recycling (OMR) in Emmen. Dit is een van Nederlands grootste schrootbedrijven, met een officieel gedeponeerde omzet van € 80 mln in 2010.
OMR is volgens het OM deel van een ‘zeer substantieel zwartgeldcircuit’ van meerdere metaalbedrijven. Het netwerk zou ‘tientallen miljoenen euro’s’ aan metaal buiten hun boeken om verhandelen. ‘Het hele vermogen van OMR is daardoor zwart geworden.’
Jan O. is een van de tien mensen die in deze fraudezaak in 2009 zijn aangehouden en nu worden vervolgd. Het Openbaar Ministerie beschouwt de vriendelijk ogende familieman als hoofdverdachte en als leider van een criminele organisatie. Met zijn broers Geert O. en Berend O. en hun boekhouder Frank V. moet Jan O. zich deze week verantwoorden voor de rechtbank in Assen.
Jan O. is een regionale bekendheid. Als geldschieter en onbezoldigd technisch directeur van WKE (Woonwagen Kamp Emmen) leidde hij deze amateurvoetbalclub naar het Nederlands landskampioenschap van 2009. Bij deze club heeft van oudsher menig familielid gespeeld, onder wie Jan zelf.
De metaalhandel van de broers gaat zo goed, dat hun familiekapitaal op zeker tientallen miljoenen euro’s wordt geschat. Hun succes etaleren de broers met een luxe wagenpark. Daarin is voor Jan een zwarte Bentley Continental weggelegd geweest. Broer Berend houdt het bij een zwarte Mercedes S500. Ten minste eenmaal, bij een mislukte overval op hun bedrijf op 21 januari 2000, blijkt dat de familie in gepantserde auto’s rijdt.
Maar zelf zijn de broers ook geen lieverdjes, ondanks het aimabele voorkomen van pater familias Jan, benadrukt de officier van justitie tijdens hun berechting. Om de duistere kant van de schroothandelaren te illustreren, wil de officier van justitie twee afgeluisterde telefoongesprekken in de rechtszaal afdraaien. Daarin bedreigt Jan schreeuwend en tierend twee belastingambtenaren met de dood.
Tot teleurstelling van de officier vindt de rechtbank het overbodig deze dreigementen af te spelen. De rechtbank acht de uitgeschreven tekst van de telefoongesprekken duidelijk genoeg: ‘Ik kom vanavond naar je toe. Dan zweer ik bij mijn drie kinderen, ik schiet je hartstikke dood. Als jij hier weer voor het hek komt, dan rij ik je dood. Als je aan de weg staat, vlieg ik er zo bovenop. Ik heb de revolvers hier op kantoor liggen.’
Tijdens de invallen door 250 Fiod-medewerkers in 2009 op 22 locaties zijn bij Oosting Metalen Recycling en de directeuren ook vier vuurwapens aangetroffen: een semi-automatische Haenel; een Smith & Wesson-revolver en een H&R-revolver. Op het bedrijf en bij de drie broers wordt ook € 1,9 mln aan contanten gevonden.
De grote hoeveelheid cash en de vuurwapens houden rechtstreeks met elkaar verband, komt tijdens de strafzaak naar voren. Oosting Metalen Recycling onderscheidt zich van de concurrentie door aangeboden metaalafval handje contantje te kopen. Dat trekt verkopers die geen zin hebben om via de bank te worden betaald.
‘Als ik zou stoppen met contant betalen, kan ik binnen een halfjaar mijn dertien medewerkers naar de bijstand sturen’, legt Jan O. de rechters uit. Het zwart en cash handelen is er volgens hem ‘van jongsaf aan in geslopen’. Zijn drijfveer? ‘Veel geld verdienen.’ Broer Geert O. vult aan: ‘Onze manier van zakendoen levert ons werk op.’
De klanten die op de contante betalingen afkomen, zijn niet allemaal kleine krabbelaars. Zo wordt de broers het contant en zwart handelen in 200 ton koperanodes verweten, waar ze — zwart — twee dubbeltjes winst per kilo op maken. Een zwarte miljoenenwinst in één partij.
De grote hoeveelheid cash op het bedrijf lokt criminelen. Behalve de mislukte overval uit 2000, die Opsporing Verzocht haalde, zijn er regelmatig inbrekers actief op het bedrijfsterrein. In 1994 wordt een vrachtwagen met koper gestolen van het bedrijfsterrein. Jan O. houdt zijn rechters voor dat de familie de vuurwapens aanschaft om zich de overvallers van het lijf te houden.
‘In plaats van zich te wapenen, hadden de heren de oorzaak en de dreiging voor nieuwe overvallen kunnen wegnemen door hun handel niet langer in contant geld te doen’, werpt de officier tegen. ‘Door zich te wapenen hebben de heren een verkeerde en laakbare keuze gemaakt.’
Hij verwijt de verdachten boekhoudfraude, verzekeringsfraude, bedreiging, ambtsdwang, witwassen, belastingontduiking, vuurwapenbezit en lidmaatschap van een criminele organisatie.
Jan O. bekent grotendeels. Het geld is opgegaan aan ‘leuke dingen’. Jan heeft spijt: ‘Ik zal dit nooit meer doen.’ Een uitzondering maakt hij voor de beweerde oplichting van verzekeraar Delta Lloyd. Hij heeft weliswaar valselijk schade van een kapot analyseapparaat geclaimd, en de verzekeringsagent met ‘twee rooien’ proberen om te kopen als die zijn claim zou ondersteunen. Maar omdat hij de uitgekeerde € 14.174 heeft teruggestort, valt hier volgens O. niets meer te bekennen.
Volgens accountant
De fiscus schat de omzet van OMR dit jaar op € 100 mln. Maar Adbeco Accountants geeft geen oordeel over OMR-cijfers. Want ‘de aard van de activiteiten’ maakt het onmogelijk ‘op economisch verantwoorde wijze’ het bedrijf te controleren.
Oosting Metalen Recycling geldt als een van de grootste en modernste Nederlandse schrootbedrijven.