Voorstel van IASB herstelt vertrouwen bij beleggers niet

Rik Albrecht

Om investeringsbeslissingen te kunnen nemen hebben beleggers relevante en transparante informatie nodig. Marktwaarde vormt daar een essentieel onderdeel van. Momenteel hebben beleggers echter te maken met het veel bekritiseerde systeem van boekhoudregels waarmee onderdelen van de balans van banken worden gewaardeerd, waaronder kostprijs. Hierdoor zijn beleggingen lastig te waarderen en niet eenduidig vergelijkbaar.

Onder het mom van vereenvoudiging en harmonisatie komt de internationale organisatie voor boekhoudregels, de IASB, nu echter met een voorstel om het aantal categorieën terug te brengen van vier naar twee. Op zich is dat een nobel streven, maar het blijft een systeem van gemengde waarderingsgrondslagen waarbij sommige onderdelen van de balans tegen kostprijs worden gewaardeerd en andere tegen marktwaarde.

Zo ontstaat bijvoorbeeld de situatie dat senior leningdelen van Amerikaanse hypothekenportefeuilles (MBS) op kostprijs mogen worden gewaardeerd terwijl de achtergestelde leningdelen van dezelfde MBS op marktwaarde moeten worden gewaardeerd omdat de laatste categorie geen vaste rente en aflossing heeft. Vergeten wordt dat juist de senior leningdelen tijdens de crisis relatief de grootste klappen kregen.

De vaagheid en ruimte tot interpretatie van het voorstel zal ook tot misbruik leiden. Banken gaan hun bedrijfsvoering inrichten op de boekhoudregels en de ontwikkeling van financiële effecten die onder gunstige waarderingsregels vallen. Aan dit soort vereenvoudiging hebben beleggers niets. Zo blijft het moeilijk om inzicht te krijgen in de economische realiteit van een belegging. De oplossing is niet om wat aan het systeem van waarderingsgrondslagen te sleutelen, maar om beleggers informatie te geven die helpt om beleggingen ondubbelzinnig te doorgronden en onderling te vergelijken. Waardering op marktwaarde van alle onderdelen van de balans is het enige antwoord. De kostprijs zegt wat over de historie en verschilt van koper tot koper. Daar kan een belegger niets mee.

Dit voorstel van de IASB lijkt eerder tot stand gekomen onder politieke druk om te reageren op de kredietcrisis en de oneigenlijke nadruk op het stabiliseren van resultaten en verliezen te maskeren. De Amerikaanse evenknie FASB van de IASB heeft haar regels recent ook al versoepeld. Zo lijkt er een populariteitsrace te zijn ontstaan over wie de meest 'gunstige' boekhoudregels kan opstellen.

De financiële crisis laat zien dat beleggers snel het vertrouwen verliezen bij een gebrek aan transparantie. Dat bleek ook bij de Amerikaanse spaarbankencrisis in de jaren tachtig. Verliezen kwamen te laat op tafel en de crisis verergerde.

Een beter alternatief is om leningen die in het voorstel voor kostprijs in aanmerking komen, zowel op marktwaarde als op kostprijs te waarderen in de resultatenrekening in twee aparte, gelijkwaardige kolommen. Alleen dan beschikken beleggers over volledige transparantie die broodnodig is om hun vertrouwen te herstellen.

Rik Albrecht CFA is bestuurslid van CFA Netherlands en Investment Consultant bij Hewitt Associates.