In de recente hype rond de uitbestedende gemeente worden de harde lessen van het new public management van de eerste helft van de jaren negentig vergeten. Toen bleken overheden - juist in de VS - uiteindelijk duurder uit te zijn dan met een geïntegreerde organisatie. Zeker is het zo dat met uitbesteden efficiënter gewerkt kan worden, maar dan moet wel aan heel specifieke voorwaarden worden voldaan.
Dat leert het bedrijfsleven, waar de afgelopen tien jaar voor tientallen miljarden dollar aan uitbestedingscontracten teruggedraaid moesten worden.
De meeste gemeenten in Nederland voldoen bij lange niet aan de moderne eisen voor goed bestuur zoals die gelden in een informatiemaatschappij. Teveel wordt er nog op budgetten gestuurd.
Londen heeft een weg gekozen die veel beter is dan alleen maar kijken naar uitbesteden of taken verminderen. Boris Johnson, de burgemeester, heeft een website gemaakt, London Datastore, waarin allerlei informatie van de gemeente voor burgers toegankelijk is. Het gevolg is dat Londen gratis over duizenden scherpe analisten beschikt, burgervrijwilligers, die bijvoorbeeld hebben blootgelegd dat in een aantal gevallen de gemeente Londen te veel betaalde voor uitbesteedde diensten. Deze burgers, webizens genaamd, maakten een website: WhereDoesMyMoneyGo.org.
De efficiency van een gemeente wordt niet bepaald door taken uit te besteden, maar door transparantie van informatie. De burgers van een gemeente weten tegenwoordig meer dan hun bestuurders en ambtenaren, laten we daar goed gebruik van maken. Bovendien helpt op deze wijze de moderne techniek de lokale democratie te versterken.
Prof. dr. J. Strikwerda,
Universiteit van Amsterdam
Gemeenten bezuinigen (FD 10 januari) door het afstoten van taken naar de markt of naar andere overheden, is de stelling van het artikel. Het uitbesteden van taken is meer dan zomaar de werkzaamheden in een gemeenschappelijke regeling onderbrengen of bij het bedrijfsleven over de schutting gooien. Als de politiek in een gemeente geen keuzes maakt over de (kern)taken worden dezelfde hoeveelheid taken uitbesteed aan externen en wordt het dus alleen een cosmetische bezuinigingsoperatie.
De rijksoverheid heeft al veel langer ervaring met het downloaden van taken naar lagere overheden, semi-overheden, agentschappen, private organisaties en dergelijke. Als je iets afstoot, houd je niet vanzelf zeggenschap over en wordt er ook niet automatisch doelmatiger gewerkt. De regierol moet goed ingevuld worden en duidelijke prikkels om goedkoper te werken zijn nodig. Aangestuurd wordt op bezuinigingen en uitvoering.
De ambtenaren moeten zich als opdrachtgever gedragen met nieuwe competenties (inkoop, onderhandelings- en juridische vaardigheden) die gericht zijn op het aansturen van organisaties op afstand. Dit vereist uiteraard een dito cultuuromslag.
Daarnaast moet er voldoende beleidsinhoudelijke kennis achterblijven, anders moet hiervoor weer een externe worden ingehuurd. Een tendens die je de afgelopen jaren vaak zag binnen de rijksoverheid. De ene externe adviseert, de andere externe voert uit en de overheid betaalt.
De rijksoverheid heeft bij het uitbesteden over de aansturing vaak onvoldoende nagedacht. Gemeenten kunnen hiervan leren.
Rutger Wouters en Peter Wemmenhove, ConQuaestor, Publieke Sector
Gemeenten zijn op zoek naar manieren om te bezuinigingen en slagen daar soms aardig in, zo blijkt uit Het Financieele Dagblad van 10 januari. Tegelijkertijd zijn er veel gemeenten die hun kosten fors op laten lopen. En dat onnodig. Ik heb het over gemeenten die de jeugdgezondheidszorg, de zorg voor kinderen van 0 tot 4 jaar, overhevelen van consultatiebureaus naar de GGD.
Uit onderzoek blijkt dat daardoor de gemeentelijke kosten landelijk stijgen met euro 18 tot maximaal euro 33 mln per jaar. Per gemeente komt dat neer op een kostenstijging van 20%. Die komt door het opnieuw inschalen van de zorgverleners die in dienst komen van de GGD. Gemeenten die stellen dat de overdracht geen gevolgen heeft voor de begroting, zullen dan ook bedrogen uitkomen.
Overheveling naar de GGD is volstrekt onnodig want het huidige model functioneert goed. Consultatiebureaus voeren de zorg uit voor de allerkleinsten, de GGD staat voor de jeugd van 4 tot 19 jaar en binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) is de samenwerking geborgd. De gemeente is eindverantwoordelijk voor het CJG en behoudt zo haar regierol. Van het overhevelen naar de GGD wordt geen kind beter, maar stijgen wel de gemeentelijke kosten. Niet doen dus.
Aad Koster, directeur
brancheorganisatie ActiZ
In hun artikel geven Cats en Piersma aan dat gemeenten wel degelijk kunnen bezuinigen en afslanken. De oplossing is de regisserende gemeente.
Meerjarig wetenschappelijk onderzoek door GC Solutions (Vencken/Kiewik 2006 en 2010) toont inderdaad aan dat een regisserende gemeente belangrijke (financiële) voordelen of besparingen kan realiseren. Van alle regisserende gemeenten (circa 67%) blijkt uit onderzoek dat 70% een slankere organisatie heeft.
Dat cijfer is wel wat geflatteerd. Immers veel op afstand gezet gemeentepersoneel verhuist naar de overheids-nv waar de gemeente weer aandeelhouder van is. En slanker betekent nog niet goedkoper als de op afstand gezette organisatie toch komt aankloppen voor subsidie. Iets dat we typeren als het dilemma tussen bestuurlijke en zakelijke efficiency.
Het is goed dat auteurs een lans blijven breken voor een efficiëntere overheid. 'De regisserende gemeente' is een vehikel, dat mits uitgerust met goede bestuurders en de juiste mensen aan boord, ons heel ver kan brengen.
Het is geen alles oplossend panacee, de gemeente moet er vooral toe in staat zijn. Het ontbreekt gemeenten aan goede regisseurs (projectmanagers) zoals dat overigens in het bedrijfsleven ook een moeilijk te vervullen functie is. Het ontbreekt gemeenten aan geld en instrumenten om mensen aan te trekken en op te leiden. Het ontbreekt veel gemeenten aan een strategische visie (een kerntakendiscussie) en een veranderplan. Allemaal noodzakelijk om als regisseur succesvol te zijn.
Ik realiseer me dat de schatkist op slot zit. Maar er is in Nederland niet een bedrijf te vinden dat een zo gedifferentieerd productengamma heeft als de gemeente. Om daarin af te slanken door meer te regisseren met behoud van de gewenste 'civil added value', vergt geld en tijd (gemiddeld vier jaar). Als die middelen er niet komen zal regie de overige 33% van de gemeenten geen enkele oplossing bieden.
Mr Mike Vencken, partner GC Solutions
Het uitbesteden van diensten kan de overheid per saldo veel meer kosten dan doorgaans wordt verondersteld.
Foto: Hollandse Hoogte