Mathijs Bouman
Hoe krijg je een goed plan kapot? Geef het in handen van de Nederlandse overlegindustrie. Laat het vermorzelen door belangenbehartigers, versnipperen door ambtenaren, uit elkaar trekken door toezichthouders. Geef de resten aan de politiek en laat die er net zo lang op kauwen tot het stadium van de oneindige speekselverdunning is bereikt.
Een voorbeeld? In 2011 stelden economen Lans Bovenberg en Remco Polman voor om pensioenfondsen te betrekken bij de financiering van hypotheken. Nederlandse banken hebben voor € 650 mrd aan hypotheken uitstaan. Daar staat slechts € 373 mrd aan spaargeld van Nederlandse huishoudens tegenover. Het verschil moeten de banken zien te lenen op de kapitaalmarkt. Sinds de financiële crisis van 2008 weten we dat die afhankelijkheid onze economie kwetsbaar maakt. De ‘funding gap’ van de banken is daarom de achilleshiel van onze economie.
Gelukkig ligt de oplossing voor de hand, want Nederland heeft geld genoeg. Ons pensioenvermogen bedraagt € 1200 mrd. Bouw een securitiseermachine die van hypotheken hypotheekobligaties maakt waar langetermijnbeleggers in willen investeren. Laat daarbij het kredietrisico bij de banken, zodat die blijven opletten aan wie ze geld lenen en we een herhaling van 2008 voorkomen. De banken krijgen weer lucht en kunnen nieuwe hypotheken verstrekken. Bijvoorbeeld aan starters op de woningmarkt.
Het is een simpele oplossing voor een gecompliceerd probleem. Totdat de overlegindustrie zich ermee ging bemoeien. Midden in de recessie nam Nederland rustig de tijd om het plan te bestuderen, te wikken en te wegen, aan te passen en uit te kleden. Er moet een Nationale Hypotheek Instelling (NHI) komen, die als securitiseermachine kan dienen, daar was men het snel over eens. Maar wat de NHI precies moest doen en wie het moest betalen, dat ging men nog even rustig uitdiscussiëren.
De uitkomst van dit proces? De NHI gaat niets doen aan de funding gap van banken. Alleen nieuwe hypotheken worden straks via de nieuwe instelling gesecuritiseerd, zo bleek deze week. En dan ook alleen hypotheken met Nationale Hypotheekgarantie.
Waarom niet ook alle bestaande hypotheken? Daar was het toch om te doen? Omdat er dan een kleine theoretische kans bestaat dat grote banken heel misschien worden voorgetrokken. Dat zou blijken uit een rapport van Autoriteit Consument en Markt (ACM).
Ik heb het rapport deze week drie keer gelezen. Ik heb er over gebeld met de ACM. Maar ze konden mij niet duidelijk maken waarom dit marktbederf — als het er al is — niet op een andere manier is op te heffen.
Dat zegt ongetwijfeld iets over mijn intelligentie. Maar nog veel meer over het Nederlandse besluitvormingsproces, waarbij iedereen net zo lang over een plan mag plassen, totdat niemand het meer herkent.
Mathijs Bouman is macro-econoom.