Sappig!

Henk Noort

Rond de decenniumwisseling verbaasde ik me over het eerste balcontact van GroenLinks-leider Jolande Sap in de politieke eredivisie. Met nietsontziende openhartigheid vertelt ze over haar alcoholistische vader, haar afhankelijke moeder en haar zus die er tijdens carnaval met Saps jeugdliefde vandoor ging. Voer voor psychologen. Moeten we dit echt weten? En welke impact hebben jeugdtrauma's eigenlijk?

Er bestaat geen direct oorzakelijk verband tussen traumatische gebeurtenissen en de koers en kwaliteit van ons leven. De impact hangt af van onze - deels aangeboren - persoonlijkheid. Hoe neurotisch je bent, bijvoorbeeld. Psychologiehoogleraar Iris Engelhard van de Universiteit Utrecht onderzocht 216 infanteristen voor en na hun uitzending naar Irak. Degenen met de hoogste neuroticismescores (herkenbaar aan hun preoccupatie met zaken die mis zouden kunnen gaan en hun angstige reacties hierop) kampten na terugkomst het vaakst met posttraumatische stressstoornissen en fysieke klachten.

Dat niet de gebeurtenissen bepalend zijn maar onze reactie, bewijst ook de Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl (1905-1997). Zelfs na drie jaar in concentratiekampen en de uitroeiing van zijn familie kregen de nazi's hem niet klein. Hij stak in de kampen in Theresienstadt en Auschwitz talloze medegevangenen een hart onder de riem. In De zin van het bestaanbeschrijft hij dat de mens zich boven het meest inhumane lijden kan verheffen. Een voorbeeld van eigen bodem staat in Weest manlijk, zijt sterk, Jolande Withuis' biografie van Pim Boellaard. Ook hij overleefde de kampen en was door zijn standvastigheid een baken van hoop voor velen.

Sap bewijst eveneens dat leed je sterker kan maken, vooral als je er een mooi verhaal van maakt. Volgens psychologieprofessor James Pennebaker is de formulering van een coherent levensverhaal met een happy ending de perfecte methode om leed 'een plekje te geven'. En het maakt haar sympathiek. We houden van survivors.

Maar Sap had wel een tandje minder gemogen. Niet alleen uit mededogen voor haar zus. Ze roept sappige beelden op van alcoholisme en overspel, maar van de progressiefste partij verwacht ik geen Goede Tijden Slechte Tijden maar Met het oog op morgen. Door haar imago eraan op te hangen, lijkt ze zich achter haar jeugdtrauma's te verschuilen. Jammer, want zo houdt ze het verleden levend. Omdat de toekomst interessanter is, kan ze het beestje beter bij de naam noemen: toevallige gebeurtenissen waar ze weinig invloed op had en bijgevolg weinig verantwoordelijkheid voor draagt. En begraven. Ik hoop dat Sap over haar schaduw heen springt en voor 2 maart met een meeslepende visie onze harten en hoofden wint. Ook zij is zoveel meer dan haar trauma's.

Henk Noort

Henk Noort is psycholoog en zelfstandig onderzoeker. Reageren: noorth@planet.nl.

Leed kan je sterker maken, als je er een mooi verhaal van maakt, bewijst Sap