Deze gezamenlijke conclusie trekken zes campagneleiders donderdagochtend bij de traditionele evaluatie van de campagnes door de stichting Machiavelli.

Roemer was zwak in het Premiersdebat, Samsom pakte zijn moment als duider van de spanningen tussen Rutte en Roemer en de leiders van CDA en D66 ontbraken.

Kees Verhoeven, Kamerlid en campagneleider van D66: ‘Pechtold en Buma hadden ook bij uitstek die duidende rol van Samsom kunnen spelen in dat debat.’ De daarop volgende tv-debatten waren minder spraakmakend. Bovendien namen daar veel meer leiders aan deel, zodat opvallen alleen daarom al moeilijker werd.

Kranten

Hans Spekman van de PvdA zei dat het belang van kranteninterviews niet moet worden onderschat. Onder andere Buma en Roemer deden opmerkelijke uitspraken in kranteninterviews, die ook maar terug bleven komen in de campagne en bij de tv-debatten.

Niet overvoerd

De campagneleiders van VVD, PvdA, D66, SP, CDA en GroenLinks vinden dat de Nederlandse kiezers de afgelopen drie weken niet zijn overvoerd met debatten op tv en radio. Dergelijke klachten hadden hen vanzelfsprekend ook bereikt, maar dinsdagavond trok het slotdebat toch 600.000 nieuwe kijkers, ondanks een voetbalwedstrijd van het Nederlands elftal op een ander net.

Fact checking

Er is bij geen van de zes behoefte aan een discussie over het al dan niet verbieden van peilingen in de laatste weken voor de verkiezingen. Ze waren wel blij met het nieuwe fenomeen ‘fact checking’. Dat houdt de dames en heren lijsttrekkers netjes. De VVD heeft Rutte daar ook expliciet op laten reageren, omdat hij dreigde te worden weggezet als de man die jokte of maar het halve verhaal vertelde. Het checken mag geen doel op zichzelf worden, zei Pieter Heerma van het CDA, en iets meer nauwkeurigheid is ook gewenst. Lijsttrekkers confronteren met foutjes achter de komma werd nutteloos genoemd en checks waar ‘half waar’ uitkomt, helpen de kiezer ook niet echt.

De dupe van strijd Samsom-Rutte

De meeste partijen hebben hun strategie de laatste weken niet meer aangepast, bijvoorbeeld op basis van de peilingen. D66-Kamerlid en campagneleider Kees Verhoeven deed dat wel. Zijn partij heeft nog snel spotjes voor tv gemaakt waarin werd ingegaan op het zogenoemde ‘strategische stemmen’. Bijna alle partijen voelen zich min of meer de dupe van de strijd tussen PvdA-leider Samsom en VVD-leider Rutte en het strategische stemgedrag dat dat uitlokte. Een kwart van de kiezers zou strategisch gestemd hebben.

Het gebruik van ‘social media’ is niet meer weg te denken. Heerma betwijfelt de directe effectiviteit, maar in het hele palet van de communicatiestrategie hoort het er gewoon bij.

'Voortdurend zichtbaar'

Spekman, partijvoorzitter van de PvdA, benadrukte meerdere malen dat hij het belang van de campagne juist wil terugdringen. De PvdA wil voortdurend zichtbaar zijn, bijvoorbeeld door op lokaal niveau ombudswerk te gaan doen. De lijsttrekkers moeten door de korte duur van de campagne zoveel tijd besteden aan de media, dat ze in de beslissende weken nauwelijks nog toekomen aan canvassen op straat. Met een constante, voortdurende campagne is dat niet zo erg, meent Spekman.