‘Turbo-Tommy’ keert terug in de schijnwerpers

Dat Tom de Swaan na zijn pensionering in 2006 achter de geraniums zou kruipen, had niemand verwacht. De Swaan kreeg in zijn jaren bij de Nederlandsche Bank niet voor niets de bijnaam ‘Turbo-Tommy’: hij denkt snel, praat nog sneller en is een berucht work­aholic, die als chief financial officer (cfo) van ABN Amro geregeld mopperde over de luiheid van voorman Rijkman Groenink.

Het aantal banen dat hij de afgelopen zeven jaar heeft verzameld is imposant. Met bridge of golf spelen heeft de 67-jarige De Swaan niets. Liever stapt de geboren Amsterdammer, die de reputatie heeft nooit last te hebben van jetlags, op het vliegtuig voor een van zijn toezichtfuncties bij zakenbank Van Lanschot (waar hij president-commissaris is), supermarktconcern Ahold, vitaminenmaker DSM of de Britse farmaciegigant GlaxoSmithKline. ‘Ik kan slecht tegen alleen-zijn en denken wat ik eens zal gaan doen. Ik ben gewoon graag bezig’, zei hij daar zelf ooit over.

In de kijker

Gisteren speelde De Swaan zich internationaal weer in de kijker. Hij wordt per direct waarnemend ‘chairman of the board’, een soort president-commissaris, bij de grootste verzekeraar van Zwitserland, Zurich Insurance. Daar volgt hij Josef Ackermann op, die eerder succesvol was als baas van Deutsche Bank. De Swaan werd al kort na zijn afscheid van ABN Amro gevraagd voor de ‘board’ van Zurich en was er sinds maart vorig jaar vicevoorzitter. Helemaal nieuw is het voorzitterschap bij Zurich niet voor hem; vorig jaar bekleedde hij deze post gedurende drie maanden.

De functiewissel vindt plaats onder een ongelukkig gesternte. Maandag overleed de cfo van het concern, de 53-jarige Pierre Wauthier, waarschijnlijk na zelfmoord. Wauthier, die zeventien jaar voor Zurich werkte, zou naar verluidt in een afscheidsbrief scherpe kritiek hebben geuit op de managementstijl van Ackermann, die de reputatie van keihard bestuurder heeft. De Zwitser Ackermann keerde vorig jaar na een succesvolle loopbaan over de grens terug in zijn vaderland om onder meer de belangrijkste toezichthouder bij Zurich te worden.

Er is weinig twijfel over de geschiktheid van Tom de Swaan voor een internationale toezichtfunctie. Hij speelt al een kwarteeuw in de financiële Champions League en is daar, als een van de weinige Nederlanders, niet meer uit verdwenen. Zo stond hij als voorzitter van het Basels Comité, het internationale college van banktoezichthouders, aan de wieg van het Basel 2-akkoord, dat met strengere vermogenseisen de financiële sector stabieler moet maken.

Zwart-wit

De Swaan belandde in het gremium door zijn werk bij DNB, waar hij 26 jaar lang werkte; de laatste zes jaar is hij bij DNB belast met het toezicht op het bankwezen. Daarna volgen zeven jaar als hoogste financieel bestuurder van ABN Amro.

De Swaan heeft elke verantwoordelijkheid voor de deconfiture van de bankensector altijd van de hand gewezen. In zijn ogen hebben vooral de Fed, het Amerikaans stelsel van centrale banken, en overheden fouten gemaakt. ‘Zij hadden zich moeten realiseren dat er hypotheekproducten werden verkocht aan mensen die dat nooit konden betalen.’ Ook had Basel 2 veel eerder moeten worden ingevoerd. Discussies over de beloningen van bankiers vindt hij te zwart-wit. ‘Over de verdiensten van voetballers, advocaten, vastgoedmagnaten wordt niets gezegd.’

De ondergang van ABN Amro kleeft hem in elk geval niet aan. Toen de bank werd overgenomen (en gesplitst) door RBS, Fortis en Santander was De Swaan al met pensioen. Toch was hij zeven jaar lang, als cfo, de rechterhand van de later zo verguisde Groenink.

Weinig weerwerk

Hij was zelfs even in beeld voor de hoogste post, toen de beoogde opvolger van bestuursvoorzitter Jan Kalff, Amro-veteraan Michael Drabbe, ernstig ziek bleek. De Swaan viel uiteindelijk vooral af omdat hij toen nog geen jaar bij de bank werkte. Hij vond Groenink geen goede kandidaat, maar bood in de praktijk weinig weerwerk.

Kalff zag in De Swaan zijn ideale cfo vanwege diens grote ervaring met risicomanagement en zijn ondernemende instelling. Collega’s bij DNB beschouwen De Swaan als ‘de commerciële man’. Hij had wel oren naar een transfer, ook vanwege het grote geld. Bovendien is zijn toekomstperspectief aan het Frederiks­plein weinig lonkend. Na twaalf jaar in het bestuur van de bank, waren de kansen om president te worden nihil. Nout Wellink was de onbetwiste nummer één. Het is niet zonder ironie dat De Swaan ook bij ABN Amro nummer twee bleef.

Er klonk gemor in bankierskringen toen De Swaan de overstap waagde. De voorzitters van de grote banken waren bang dat De Swaan gevoelige informatie meenam. Zelf was hij zich daar maar al te bewust van. ‘Bankiers gaan te biecht bij de Nederlandsche Bank in de veronderstelling dat alles binnen de muren van de bank blijft.’ Om de overgang te vergemakkelijken werd een afkoelingsperiode ingelast. Ook DNB was sceptisch, Wellink was vooral toegewijd aan de publieke zaak. Een overgang naar de private kant past slecht in zijn denken.

Zware en gevoelige klus

De intensiteit van De Swaans toezichtfuncties is de afgelopen tijd sterk toegenomen. Bij Zurich krijgt hij een zware en gevoelige klus, want de buitenwereld heeft maar één vraag over de zelfmoord van Wauthier: is die mede te wijten aan de bedrijfscultuur? Daarnaast heeft De Swaan een flinke kluif gehad aan de relatief kleine private bank Van Lanschot.

De financieel-economische crisis heeft de traditionele positie van de bank zwaar aangetast. Het aloude verdienmodel werkt niet meer en het roer moest om. Daarin past een nieuwe bestuursvoorzitter, die werd gevonden in de persoon van Karl Guha. In die keuze heeft De Swaan een grote rol gespeeld, die Guha nog van ABN Amro kende. De Swaan heeft een hoge pet van hem op als bankier, maar ook vanwege diens brede culturele vorming.

Joodse wortels

De Swaan is zelf een verzamelaar van hedendaagse kunst, penningmeester bij het Koninklijk Concertgebouworkest, en hij was juryvoorzitter van De Libris Literatuur Prijs en jarenlang toezichthouder bij Het Muziektheater. Ook bezit hij een enorme verzameling judaïca. Zijn Joodse wortels zijn belangrijk voor De Swaan, die kort na de oorlog in Amsterdam werd geboren in een familie die al generaties in de handel zit.

Begin jaren zeventig overwogen De Swaan en zijn vrouw, met wie hij twee zonen heeft, naar Israël te emigreren, maar daar zagen zij van af. ‘Wij wilden niet in een theocratie leven’, stelde De Swaan later. Het was geen makkelijke keus. De Swaan was in zijn jeugd overtuigd zionist en maakte diverse reizen naar Israël. Op een van die reizen ontmoette hij zijn vrouw.

Later werd hij lid van een progressieve denktank, ‘gericht op dialoog tussen Israëli’s en Palestijnen’. Maar liefst zeventien jaar was hij bestuurslid bij het Joods Historisch Museum. ‘Ongebruikelijk lang eigenlijk, maar dit was echt een nevenfunctie die mede op emotie was geschraagd.’