Met zwaar kabaal slaan we windparken op zee de bodem in, wat overlast en mogelijk sterfte geeft onder vissen. Dus test Van Oord een onderwatergeluidscherm met koffiekopjes. Gaat dat echt helpen?
'Er kunnen inderdaad dode vissen komen bovendrijven', zegt bioloog Hans Slabbekoorn (Universiteit Leiden) over het eerste zware heien op zee. Wie zomaar palen voor windturbines de zeebodem in slaat, veroorzaakt drukgolven die zo groot zijn dat bij vissen fatale schade aan de zwemblaas kan ontstaan. Ook op grotere afstand kan zeeleven verstoord raken, blijkt uit eerste studies, dus zoeken bouwers naar maatregelen. Van Oord kondigde begin mei aan dat ze vanaf 2020 een speciale lawaaistopper gaan gebruiken.
Met koffiekopjes. Bouwers hangen rond de paal een gordijn van op hun kop hangende kopjes met lucht erin. De watertrillingen, veroorzaakt door die katsjeng, katsjeng, komen aansnellen vanaf de paal, veranderen in het kopje in luchttrillingen en daarna weer terug naar water. Die overgangen werken als demper en omdat het lange geluidsgolven zijn (100 Hz), volstaat het om de kopjes op een meter afstand van elkaar te hangen. Het lastige is alleen dat het geluid ook via de zeebodem reist en zo alsnog trillingen afgeeft aan het water. 'We laten daarom in een ring van 150 meter afstand rondom de heipaal een gordijn van luchtbellen op', zegt Wouter Dirks, hoofd onderzoek bij Van Oord. Die luchtbellen dempen ook en zo neemt de totale geluidsdruk met 15 decibel af tot 160 Db op 750 meter afstand. Dat voldoet aan de Duitse wet, die nog wat strenger is dan de Nederlandse.
Inmiddels wel. Elke klap op een heipaal geeft meer dan 200 decibel herrie volgens de onderwaterschaal, wat een andere schaal is dan die in de buitenlucht. En het is een probleem omdat er zulke grote ambities zijn voor wind op zee. Er zijn meer palen nodig, ze zijn groter en zwaarder. Per turbine moet nu een installatie drie uur lang beuken om een paal de bodem in te krijgen. En juist in zee klinkt dat hard vanwege een simpel natuurkundig gegeven. Water geleidt geluid vijf keer sneller en verder dan lucht.
Het FD duikt in de wetenschap en techniek achter een recent bericht. Klik hier voor meer afleveringen.
Ongeveer 10% meer werk per heipaal, zegt Dirks. Maar wie zonder geluidsbescherming wil heien, krijgt simpelweg geen toestemming of moet met duurdere technieken werken. Meer bedrijven zoeken daarom oplossingen voor het kabaal. Van Oord gaat de techniek inzetten bij de bouw van kavels 3, 4 en 5 van het windpark Borssele in Zeeland, waarbij duidelijk moet worden of deze ook geschikt is voor de Duitse wet. Daarnaast zegt de baggeraar vissen te gaan waarschuwen: voor het heien sturen ze eerst zachtere geluidsgolven de zee in zodat dieren alvast een eind weg zwemmen. Daarna begint de hamer.
Dat weten we niet. 'Het is bekend dat alle vissen lage tonen goed kunnen horen, maar we weten niet of ze wegzwemmen, activiteiten onderbreken of gestrest raken. Ook weten we niet of en hoelang het gevolgen heeft voor reproductie', zegt Slabbekoorn. Hij vermoedt wel dat een bellenscherm wat kan doen aan de overlast. 'De Noordzee is relatief ondiep en de bodem meestal vlak, dus de toepassing zou goed kunnen werken.'
Voor het Amerikaanse Adbm Technologies, dat de techniek ontwikkelde, is de inzet ervan door Van Oord in elk geval een grote stap. 'Dit zijn grote projecten, waar veel geld mee is gemoeid', zei oprichter Mark Wochner eerder tegen FD. Hoeveel geld, is niet bekendgemaakt.
