Europese techbedrijven halen ondanks de coronacrisis dit jaar naar verwachting meer dan €37 mrd aan durfkapitaal op, een record. Toch moet Europa nog grote stappen zetten om de VS en China bij te benen.
Door oplopende spanningen tussen China en de Verenigde Staten moet Europa technologisch onafhankelijk worden. Welke ondernemers en bedrijven hebben een voortrekkersrol? Wat zijn de ingrediënten voor succes? De komende maanden gaat het FD op zoek naar de Europese kampioenen. Deze aflevering: steeds meer durfkapitaal vloeit naar Europa.
Het is afgeladen vol in de Beurs van Berlage op 24 mei 2016. Twee dagen lang is Amsterdam even Silicon Valley aan het Damrak. Hier wordt Startup Fest gehouden, een evenement waar ceo's Eric Schmidt van Google en Tim Cook van Apple voor overgevlogen zijn uit de VS. Ondernemers, bankiers, consultants, investeerders en hoge ambtenaren: iedereen wil er zien en gezien worden.
Het was de tijd dat Travis Kalanick, de ceo van Uber, nog op een voetstuk stond. 'In Parijs moest je 's nachts maar gewoon naar huis lopen. Geen taxi te krijgen. Tot Uber kwam', vertelt Kalanick de zaal. Geklap. Leve de disruptie! Google topman Schmidt steekt de Nederlandse start-ups vaderlijk een hart onder de riem. Want hij ziet Europa toch vooral als een soort Nova Zembla vol barre ontberingen voor entrepreneurs. 'Ondernemen is in Europa veel moeilijker dan in de VS', zegt Schmidt in een interview op het podium. 'Er zijn veel te veel overheidsregels hier, en veel te weinig geld voor groei.' Brrrr.
Dat was nog geen vijf jaar geleden.
In die periode is de Europese techsector vier keer meer waard geworden, blijkt uit cijfers van Dealroom. De waardering van alle techbedrijven, op basis van hun beurswaarde of waardering op basis van de laatste investeringsronde, kwam in 2015 uit op €155 mrd. Dit jaar is dat gegroeid naar €618 mrd.
Sinds 2005 zijn er in Europa 205 eenhoorns geboren, bedrijven die meer dan €1 mrd waard zijn. Voorbeelden zijn de Spaanse taxi-app Cabify, tweedehandsmodewebsite Vinted uit Litouwen, het Franse Meero, een platform voor freelancefotografen en het Britse Graphcore, dat Artificial Intelligence-chips ontwikkeld. Ze zijn in korte tijd uitgegroeid tot waardevolle bedrijven.
Het groeigeld weet Europa dus beter te vinden dan ooit. In 2019 kwam van het wereldwijde investeringsgeld 16% in Europa terecht, dat was 10% in 2018.
Nog een wapenfeit: Dit jaar is al aan €29,5 mrd opgehaald aan durfkapitaal. Ondanks de coronacrisis verwacht databedrijf Pitchbook dat Europa in 2020 alle records verbreekt en het eindtotaal op ruim boven €37 mrd uitkomt.
Veel cijfers komen overigens van het Amsterdamse data-analysebedrijf Dealroom, dat zelf ook onstuimig groeit en begin dit jaar €2,75 mln ophaalde.
Prins Constantijn volgde in 2016 voormalig eurocommissaris Neelie Kroes op als speciale ambassadeur voor start-ups. Een paar Amerikaanse sprekers op Startup Fest kwamen uit haar Rolodex. Ook in Nederland is er in vijf jaar tijd veel gebeurd. Adyen en Takeway zijn uitgegroeid tot beursgenoteerde bedrijven. Scale-ups als Messagebird en Mollie halen lachend honderden miljoenen op voor hun internationale uitbouw.
Nederlandse start-ups, groot én klein, zijn samen goed voor meer dan 109.000 banen in Nederland, waarvan 25.000 gecreëerd zijn in de afgelopen drie jaar. 'Er is veel bereikt. Vijf jaar geleden hoopte ik dat we zouden staan waar we nu staan', zo blikt Constantijn van Oranje terug. Maar zorgen heeft Van Oranje ook: 'De tweede golf zet weer een grote rem op groei. Vooral jonge Europese hightechbedrijven, die kapitaalintensief zijn, hebben minder diepe zakken om een moeilijke periode door te komen dan hun concurrenten in Azië of de VS.'
Ondanks al die mooie cijfers knaagt er inderdaad iets. Een paar jaar geleden schitterde Europa met beursgangen van onder meer streamingdienst Spotify en Adyen. Dit jaar zijn er tot nu toe nog maar 26 beursgangen in Europa genoteerd, waaronder van het succesvolle Britse e-commercebedrijf The Hut Group. Maar de VS telt er al zeventig, zoals die van big-data- en surveillancebedrijf Palantir en cloudbedrijf Snowflake. Airbnb staat nog later voor dit jaar op de rol.
China heeft er zelfs al 92, ruim drie keer zoveel, op zijn naam staan. Daar komt dit jaar de meganotering van de Chinese Ant Group bij. Het fintechbedrijf van multimiljardair Jack Ma krijgt vanaf volgende week de grootste beursgang ooit op zijn naam. Afgelopen maandag maakt het bekend dat het verwacht $34,4 mrd op te halen. Jack Ma kiest vanwege de handelsspanningen met de VS niet voor een notering aan de beurs van New York, maar voor Shanghai en Hongkong
De waarderingen in Europa zijn volgens Pitchbook lager dan in de rest van de wereld. De Europese beursgangen leverden tot en met september $6,7 mrd op. In China kwam dat uit op $72,8 mrd en in de VS op zelfs ruim $118 mrd.
McKinsey denkt een verklaring te hebben waarom Europa op dit punt achterloopt. Ja, het klopt dat de afgelopen tien jaar Europa is uitgegroeid tot een start-upfabriek. Van alle jonge techbedrijven die in de afgelopen tien jaar over de hele wereld zijn opgestart, komt meer dan een derde uit Europa. Toch lukt het maar 14% van die bedrijven om uiteindelijk als eenhoorn van de lopende band te rollen. Landen als India, China en de VS zijn succesvoller in het door laten groeien van start-ups naar serieuze bedrijven.
Ofwel: die 205 eenhoorns die de afgelopen vijf jaar zijn gecreëerd klinken mooi, maar het hadden er veel meer kunnen zijn. 'De Europese venturecapitalmarkt is nog jong en is pas twintig jaar na de Verenigde Staten op gang gekomen', zegt Yoram Wijngaarde van Dealroom. 'Amerikaanse investeerders als Sequoia en Kleiner Perkins hebben in de jaren negentig miljarden verdiend aan investeringen in bedrijven als Google, Facebook en Amazon en kunnen daar weer grote nieuwe fondsen en investeringen mee starten.'
Constantijn van Oranje noemt de positie van Europa nog steeds 'kwetsbaar'. 'Het is de ondernemers achter Adyen, Elastic en Takeaway gelukt hun bedrijven groot te maken omdat het uitzonderlijk goede ondernemers zijn. Niet zozeer omdat het ecosysteem zo goed werkt. Het is een wereldwijd spel. Ook in Nigeria en Sri Lanka komen succesvolle bedrijven op.'
Europa begint voorzichtig een eigen alumni netwerk van techondernemers te ontwikkelen. In de Verenigde Staten bestaat al langer de zogenaamde 'Paypal Mafia' : ondernemers als Peter Thiel en Elon Musk, die vroegen bij Paypal werkten, zijn nu miljardair. Ze investeren in jonge bedrijven en richten zelf nieuwe bedrijven zoals Tesla op.
De Europese variant zou de 'SkySpot' maffia kunnen heten. Niklas Zennström richtte nadat hij zijn internettelefoondienst Skype voor $2,6 mrd aan eBay had verkocht investeringsfonds Atomico op. Begin dit jaar startte de Europese durfinvesteerder een nieuw fonds met een omvang van €756 mln ($820 mln) dat vooral scale-ups moet gaan financieren. Daniel Ek, de ceo van Spotify is deze zomer in de Zweedse batterijenfabriek Northvolt gestapt. Eind september maakte hij bekend €1 mrd van zijn eigen geld in Europese start-ups te gaan steken.
Vandaag organiseert Index Ventures, het grootste en belangrijkste investeringsfonds in Europa, samen met de Finse evenementenorganisatie voor start-ups Slush een onlineconferentie waar tientallen sprekers uit de techscene zich buigen over die vaak gestelde vraag: Hoe wordt Europa het meest ondernemende continent?
'Europa is nog steeds een gefragmenteerde markt', zegt Van Oranje. 'Je kunt groot zijn in Duitsland, maar verder kent niemand in de wereld je. Start-ups moeten bij de start van hun bedrijf al internationaal denken.'
Van Oranje had vijf jaar terug gehoopt op meer regie vanuit de overheid dan nu het geval is. 'We lopen nog steeds achter als het gaat om ICT-opleidingen, het toekennen van aandelen als loon is nog niet geregeld en het start-upvisum is veel minder goed geregeld dan in Frankrijk.'
Voor de grote rondes zijn Europese techbedrijven nog steeds afhankelijk van Amerikaans investeringsgeld. 'Het probleem zit niet meer, zoals tien jaar geleden, bij het ophalen van startkapitaal', zegt Wijngaarde. 'Maar €50 mln ophalen wordt al lastiger. En vanaf de €100 mln al helemaal.'
Nationale overheden en de Europese Commissie zouden volgens Wijngaarde geen fondsen moeten starten voor nog kleine bedrijven, maar juist voor die mega-investeringen. 'Dan maakt Europa echt een inhaalslag.'
In de serie Europese techkampioenen:
Hoe Northvolt de slag om de batterij wil winnen
'Duitsland heeft te weinig creatieve geesten die bedrijven willen oprichten'
Meer achtergrond:
