Het plan voor een Nederlandse Hypotheekinstelling (NHI), die voordelige financiering van hypotheken mogelijk moest maken, is definitief van de baan door bezwaren van de Europese Commissie. Het oorspronkelijke plan is onhaalbaar en minister Stef Blok van Wonen vindt alternatieven niet langer nodig.
Daarmee gaat een streep door het begin 2013 met veel tamtam aangekondigde project om hypotheken goedkoper te maken en tegelijk beter te financieren in tijden van crisis.
Geld van beleggers
De NHI had een vehikel moeten worden waar banken hypotheken aan kunnen doorverkopen die toch al een staatsgarantie hebben (Nationale Hypotheekgarantie ofwel NHG). Vervolgens zou de NHI obligaties met staatsgarantie afgeven, die altijd in trek zijn bij beleggers. De NHI zou een omvang van €50 mrd kunnen krijgen, was destijds de gedachte.
De werkgroep die de NHI moest voorbereiden, heeft Blok laten weten ermee te stoppen door de eisen van de Europese Commissie, die voorwaarden stelt omdat er anders sprake zou zijn van staatssteun. De werkgroep overlegt al meer dan een jaar met Brussel, maar dat heeft tot niets geleid. Twee weken geleden besloot de groep, bestaande uit bankiers, mensen van pensioenfondsen en ambtenaren, de stekker eruit te trekken.
Alternatief 'niet opportuun'
Volgens de minister is er geen reden om aan een alternatief te werken, schrijft hij dinsdag aan de Tweede Kamer. Een van de redenen voor de NHI was het zekerstellen van de financiering van de hoge hypotheekberg in Nederland in tijden van crisis.
Nederlandse banken hebben relatief veel hypotheken en weinig spaargeld op hun balansen. Dit 'gat' was aan het begin van de kredietcrisis ruim €500 mrd. Banken dichten het gat door geld uit de kapitaalmarkt aan te trekken, maar tijdens de crisis lukte dat soms alleen met staatssteun. Het idee was dat de NHI altijd aan geld kan komen.
Blok wijst erop dat het gat inmiddels is afgenomen tot €400 mrd, onder meer door vervroegde aflossingen. De Nederlandsche Bank (DNB) voorspelt dat het nog verder krimpt. Daarom vindt Blok een alternatief voor de NHI 'op dit moment niet opportuun'.
Klip en klaar
Een ander doel van de NHI was een lagere hypotheekrente. Grote beleggers nemen genoegen met minder rente als er een klip en klare staatsgarantie is. Het alternatief van een bundel NHG-hypotheken heeft weliswaar vrijwel hetzelfde risicoprofiel, maar dat wordt in de markt toch anders gezien.
Een paar jaar geleden raamden deskundigen in het FD het potentiële voordeel op een half procentpunt. Inmiddels echter is de rente op gebundelde hypotheken (securitisaties) zo sterk gedaald, onder meer door een opkoopactie van de Europese Centrale Bank, dat de NHI nu nauwelijks goedkoper zou zijn.
Andere berekening
Het dispuut met de Europese Commissie draaide om de eis dat banken het financieringsvoordeel moeten doorgeven aan de klant. 'De banken waren het daarmee eens, dat was het punt niet', aldus Jan van Rutte, de oud-bestuurder van ABN Amro die het project trok.
Probleem is dat Brussel het financieringsvoordeel anders berekent. De Commissie wil dat de banken de financieringskosten afzetten tegen hun gemiddelde normale financieringskosten. Inclusief de kosten van gewone, ongedekte obligaties, waar banken meestal een flinke rente moeten betalen (al is ook dat de laatste tijd minder).
Banken echter wilden de kosten afzetten tegen de kosten om hypotheken te financieren, zoals pandbrieven of securitisaties. Het verschil kan oplopen tot een half procentpunt, afhankelijk van de mix die banken nu hebben. Met de Brusselse berekening is de NHI niet interessant en zijn de plannen stopgezet.
Het is niet de eerste hobbel van een toezichthouder. Eerder had de ACM al gezegd dat alleen nieuwe hypotheken via de NHI mogen lopen, waardoor de NHI erg traag van start zou gaan.
