Nederlandse consultants hebben de malaise die volgde op de financiële crisis van 2008 definitief achter zich gelaten. Groei van de omzet met meer dan 10%, zowel vorig jaar als dit jaar, is geen uitzondering.

Tegelijk warmt de arbeidsmarkt voor consultants flink op. In gesprekken met bestuurders van de bureaus valt al gauw de term ‘war for talent’.

Dat blijkt uit onderzoeksrapporten en een rondgang in de sector. ‘In de ervaring van de bureaus die bij ons zijn aangesloten is er sinds 2015 definitief sprake van herstel’, zegt Michael van der Velden, voorzitter van de Raad van Organisatie Adviesbureaus, een koepelorganisatie van de branche. Onderzoeksbureau Decisio heeft voor de ROA berekend dat 2016 een gemiddelde omzetgroei van 7% liet zien, tegen 3% in het jaar ervoor.

In crisistijden moest er maar zo 20% van de prijs af

Inmiddels gaat het zelfs harder. 'Meerdere bureaus melden alleen al over de eerste helft van 2017 een groei van 10%', zegt Van der Velden. Het herstel volgt op een lange periode van stagnatie of zelfs krimp in de nasleep van de financiële crisis van 2008. Consultancy is een zeer conjunctuurgevoelige sector, zegt Barend van Doorn, die bij accountants- en adviesorganisatie EY leiding geeft aan de consultants. 'In de jaren na 2008 werden alle projecten stopgezet die niet direct samenhingen met de corebusiness. En er moest zo maar 20% van de prijs af.'

De crisis heeft zijn sporen nagelaten in de sector. Niet alleen sneuvelden veel zzp'ers - in aantallen gemeten het overgrote deel van de sector - maar ook gerenommeerde namen zoals Boer & Croon en BMC gingen door een voor de buitenwereld zichtbaar diep dal. Tegelijk lag er, zeker voor de grotere bureaus, wel een bodem in de markt. Peter de Wit, managing partner van McKinsey: 'Er was ook in de crisis werk voor consultants. Bedrijven willen dan advies over kostenbesparingen en herstructureringen.'

De omzet van McKinsey is ook in de slechte jaren nooit gekrompen, voegt hij er aan toe. Maar pas sinds een jaar of drie zit de groei er weer goed in, dit jaar zelfs met dubbele cijfers.

Meer regelgeving, meer advies

De omslag heeft vanzelfsprekend met de conjunctuur te maken. Van Doorn: 'Jarenlang zijn bedrijven tot op het bot uitgekleed, maar nu willen zij weer groeien.' De omzet van de adviestak van EY nam in het boekjaar 2016-17 (tot en met juni) met 12% toe, waar de groei in het jaar ervoor nog bleef steken op 1%.

De opgaande conjunctuur speelt een belangrijke rol, maar er is meer aan de hand. De financiële crisis heeft ook gezorgd voor een berg nieuwe regelgeving en extra toezicht, vooral in de financiële sector. Uit de jaarcijfers van PwC blijkt bijvoorbeeld dat de adviespraktijk van dit kantoor vooral in de tweede helft van het afgelopen boekjaar (2016-17) de wind onder de vleugels kreeg dankzij het derivatendossier bij de banken. Zo kon een matig eerste halfjaar alsnog omgebogen worden.

Crisis? Snijden in de kosten

Nederlandse consultants beleven weer goede tijden, maar dat het ook anders kan, weten de meesten van hen nog heel goed. De nasleep van de financiële crisis van 2008 is nog niet zo lang geleden. Het Financieele Dagblad legde in 2013 dertien jaarverslagen van voornamelijk Nederlandse adviesbureaus onder de loep en constateerde toen dat 2012 een moeilijk jaar was.

Bij de dertien adviesbureaus, waaronder bekende namen zoals Twijnstra Gudde, Boer & Croon en Berenschot, bleek de omzet ten opzichte van 2008 met zo'n 20% gedaald. In vrijwel alle jaarverslagen werd gerept van moeilijke marktomstandigheden. Overheid en bedrijfsleven stonden al een paar jaar op de rem bij het vergeven van adviesopdrachten.

Het belangrijkste antwoord op de crisis was het snijden in de kosten. Bij veel bureaus daalden de kosten in 2012 net zo hard als de omzet, en soms zelfs harder. Vaste medewerkers werden op grote schaal vervangen door zzp'ers. Maar ook andere kostencategorieën zoals huisvesting lagen onder de loep. Het kon niet voorkomen dat de winstmarge van de bureau's daalde van gemiddeld 7,8% in 2008 naar 4,6% in 2012.

Digitaliseringsgolf is de echte slagroom op de taart

Maar de echte slagroom op de taart komt dezer dagen van de digitaliseringsslag in het bedrijfsleven en bij de overheid. 'De conjunctuur helpt altijd', zegt De Wit van McKinsey. 'Maar vooral in het domein van de digitale projecten en data-analyse gebeuren grote dingen. Grote bedrijven zijn bezig met een nieuw businessmodel.'

Erik Nanninga, die leiding geeft aan de consultingpraktijk van Deloitte, spreekt van 'business transformations'. De consultants van Deloitte helpen de klant niet alleen met de formulering van de nieuwe strategie, maar ook met de uitvoering, tot en met het nieuwe HR-beleid aan toe. En daarin speelt de digitale component een grote rol. De helft van de 1100 consultants bij Deloitte heeft dan ook een technologische specialisatie. De adviestak van Deloitte groeit al zo'n tien jaar heel hard, maar over de afgelopen twee boekjaren zelfs met 40%.

En nu een salarisverhoging

Het lijkt er overigens op dat niet de hele sector in gelijke mate van de digitaliseringsprojecten kan profiteren. Uit gezamenlijk onderzoek van de website Consultancy.nl en de ROA rolt een gemiddelde omzetgroei van 8,5% in 2016. De grote bureaus (meer dan 100 fte's) zitten duidelijk boven dat gemiddelde, de kleine bureaus (minder dan 25 fte's) er duidelijk onder. De verklaring zou kunnen zijn dat de investeringen in mensen en kennis die nodig zijn om dergelijke opdrachten uit te voeren de financiële kracht van de kleinere kantoren te boven gaat.

Met het binnenstromen van de opdrachten ontstaat ook druk op de arbeidsmarkt voor consultants. Consultancy.nl en Berenschot hebben onlangs een enquête gehouden onder 700 consultants. Daaruit blijkt dat 86% van de ondervraagde consultants de arbeidsmarkt de afgelopen twaalf maanden heeft zien verbeteren, 71% rekent op een salarisverhoging boven de inflatie, en 48% geeft aan actief te worden benaderd door headhunters. Meer dan de helft van de bureaus (57%) is naarstig opzoek naar nieuwe consultants.

De Big Four kantoren laten zien hoe hard het gaat. Bij Deloitte werden de afgelopen twee jaar jaarlijks 250 nieuwe consultants aangetrokken, tegen 150 in de jaren daarvoor. Bij EY loopt het aantal nieuwe consultants op van 160 in 2015 naar een geschatte 200 in 2018.

De druk op de arbeidsmarkt is geen luxeprobleem, zegt Hans van der Molen, die sinds september aan het roer staat van Berenschot. Zijn bureau groeide na jaren van stagnatie in 2016 weer met 12%. Dit jaar ligt de groei op het nog altijd hoge niveau van tussen de 5 en 10%, maar het is toch wat minder. Een deel van de verklaring ligt in de krappe arbeidsmarkt. 'We hoeven nog geen nee te verkopen, maar er zijn wel adviesgroepen waar we te kampen hebben met een tekort aan mensen.'