Huizenkopers spekken momenteel de kassen van Nederlandse banken. Terwijl de marges op andere klanten dalen, stijgen die op hypotheken. Hypotheekklanten betalen zo de rekening van de lage rente voor de banken. Daarmee blijft de gevreesde negatieve rente op sparen nog even uit.

Rentes braken de afgelopen tijd het ene na het andere laagterecord, nu nog meer stimulerende maatregelen van de Europese Centrale Bank (ECB) in het verschiet liggen. Negatieve rentes zijn de norm geworden op de kapitaalmarkt.

Banken staan in de frontlinie van deze nieuwe wereld. Zij verdienen nog steeds het grootste gedeelte van hun geld door goedkoop kapitaal aan te trekken van spaarders en dat tegen hogere rentes uit te lenen aan bedrijven en consumenten. Maar wat als de marktrentes onder nul duiken, en negatieve spaarrentes voorlopig geen optie zijn vanwege de vrees voor woedende klanten? Hoe houdt een bank dan de winst op peil?

Stijgende hypotheekmarges

De huizenkoper is een belangrijk deel van het antwoord. ABN Amro en ING stelden bij de halfjaarcijfers tevreden vast dat zij meer geld weten te verdienen aan hypotheken. De banken krijgen dit voor elkaar door de lagere marktrentes nauwelijks door te geven aan consumenten. ABN Amro wist zowel de marges te verhogen als marktaandeel te winnen op de hypotheekmarkt.

Op een tienjaarshypotheek met NHG-garantie betaalt de consument nu gemiddeld 1,63% rente. Dat is een groot contrast met Denemarken. Daar kondigde Jyske Bank deze week aan dat klanten 0,5% toe krijgen op een hypotheek met een rentevaste periode van tien jaar.

In Nederland profiteren huizenkopers veel minder van de lage marktrente. 'Nederlandse banken kopen bijna negatief geld in. De rente die zij betalen is veel harder gedaald dan de hypotheekrente', zegt Rene Wickerhoff van de Van Bruggen Adviesgroep. Hypotheken zijn voor banken traditiegetrouw een belangrijke bron van inkomsten, maar nu het gat tussen de marktrente en de hypotheekrente steeds groter wordt, zijn ze dat des te meer.

Ook andere geldverstrekkers berekenen de lagere marktrentes nauwelijks door. De gemiddelde hypotheekrente daalde afgelopen kwartaal slechts met 8 basispunten. Veel minder hard dan de 30 basispunten waarmee de gemiddelde marktrentes daalden, meldt Dynamic Credit, dat voor institutionele beleggers in hypotheken belegt. De gemiddelde marge op een hypotheek met een looptijd van tien jaar ligt nu rond de 2%, een jaar geleden was dat nog 1,3%, blijkt uit cijfers van Van Bruggen Adviesgroep.

Net als aan de benzinepomp

Vergelijk het met benzineprijzen, zegt Tonko Gast, directeur van Dynamic Credit. Als olie duurder wordt, merk je dat morgen aan de pomp. Maar als de olieprijzen dalen, wordt dat maar mondjesmaat doorgegeven aan de automobilist. 'Dat zien we ook in de hypotheekmarkt. Normaal trekken die verschillen tussen markt- en hypotheekrentes na een tijdje wel bij.'

De vraag is of dat nu ook gaat gebeuren. Topman Ralph Hamers van ING denkt dat de hogere marges blijvend zijn, zei hij tijdens een call met analisten. Ook ABN Amro verwacht komende kwartalen geen lagere marges. Hamers: 'Als we het rendement niet kunnen maken, investeren we liever in een ander product. Dan maar een lager marktaandeel.' Hij wees erop dat alle banken in de eurozone last hebben van de negatieve rente. En allemaal hebben ze nauwelijks ruimte meer om de spaarrentes te verlagen.

Concurrentie

Ook pensioenfondsen en verzekeraars, die afgelopen jaren een groot marktaandeel bij banken hebben weggekaapt, gaan niet hard naar beneden met hun rentes op hypotheken. Zij hebben vooral hypotheken met een looptijd van twintig jaar of langer, waar banken nog dominant zijn bij hypotheken met een looptijd tot tien jaar.

Net als banken hebben zij last van de lage rente en willen ze goede rendementen behalen. 'Waarom zouden pensioenfondsen die winst weggeven?' vraagt Jeroen Oversteegen van de Hypotheekbond zich hardop af. Zolang ze niet hard willen groeien in marktaandeel, is die noodzaak om de hypotheekrente te verlagen er niet. En meer marktaandeel willen ze niet: veel pensioenfondsen en verzekeraars beginnen juist de grenzen te bereiken van hun maximale blootstelling aan de Nederlandse hypotheekmarkt, ziet Gast.

Als rentes nu omlaaggaan, is het bovendien een spel van honderdsten van procentpunten volgens Oversteegen. Het zullen waarschijnlijk buitenlandse beleggers zijn die aantrekkelijke rendementen zien en marktaandeel willen winnen door hypotheekrentes te verlagen.

Meer risico's

Dat banken gaan voor hogere marges is volgens Oversteegen goed te begrijpen, omdat de risico's op hypotheken ook toenemen nu de top van de woningmarkt in zicht lijkt.

Daarnaast komen banken met nieuwe hypotheekvormen waaraan meer risico's kleven, zoals de overwaardehypotheek van ABN Amro. Daarmee kunnen senioren geld uit hun stenen halen. Rentes liggen op dit soort hypotheken al snel tussen de 3% en 4%.

Soepelere acceptatievoorwaarden brengen ook meer risico's met zich mee, ziet Oversteegen. Zzp'ers kunnen bijvoorbeeld al na één jaar ondernemen een hypotheek krijgen in plaats van drie jaar. 'Die risico's prijzen banken in.'