Baggeraar Van Oord heeft in Angola bewust zakengedaan met een partner die bijna een derde van de aanneemsom van $615 mln kon declareren voor nauwelijks omschreven werkzaamheden. Van Oord wist op dat moment dat deze partner in handen was van de in opspraak geraakte dochter van de toenmalige president Dos Santos.

Ook heeft Van Oord miljoenen vanuit Angola doorgestort naar een rekening op de Kaapverdische eilanden, bij een bank die in handen is van de toenmalige presidentsdochter. Experts zeggen dat het baggerbedrijf belangrijke 'rode vlaggen' voor mogelijke corruptie heeft genegeerd. Ook zijn ze kritisch over de rol van ING en Atradius, die als bank en kredietverzekeraar betrokken waren.

Project stilgelegd

Afgelopen zomer legde de nieuwe regering van Angola het project van Van Oord stil vanwege te hoog opgevoerde kosten. Van Oord is wel nog in de race voor een nieuw contract.

De rol van Van Oord in Angola blijkt uit een analyse van documenten die onderdeel zijn van de Luanda Leaks, een onderzoek van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ). Dat heeft deze stukken gekregen van de organisatie voor Afrikaanse klokkenluiders PPLAAF. In Nederland hebben Het Financieele Dagblad en Trouw hier inzage in.

Van Oord werkte samen met een Angolese partner, Urbinveste. Eigenaar is Isabel dos Santos, dochter van José Eduardo dos Santos, die in 2017 na bijna veertig jaar terugtrad als president. Zij ligt al vanaf 2013 in internationale media onder vuur vanwege de dubieuze herkomst van haar miljardenvermogen.

'Je moet precies weten wat haar bedrijf doet'

'Ik zou dit nooit zo gedaan hebben’, zegt Jan Eijsbouts, hoogleraar maatschappelijk verantwoord ondernemen aan de Universiteit Maastricht en voormalig general counsel van Akzo Nobel. 'Van Oord doet zaken met Urbinveste, een onderneming van de dochter van de president in een land dat qua corruptie een zeer slechte naam heeft. Je moet precies weten wat haar bedrijf doet voor het geld en dat dit proportioneel is.'

Voor Urbinveste is in het contract $189 mln ingeboekt, met een minimale omschrijving van de werkzaamheden. Jeroen Brabers, bestuurslid van Transparency International in Nederland en voormalig directeur integriteit van TNT zegt: 'Het is niet duidelijk wat Urbinveste doet in ruil voor al dat geld. Van Oord kan mede verantwoordelijk worden gehouden voor mogelijke corruptie, als blijkt dat het onvoldoende onderzoek heeft gedaan.'

Van Oord zegt in een reactie: 'Het was aan de kant van Urbinveste wat ruim begroot om zo voldoende budget veilig te stellen.' Volgens Van Oord was elke partner verantwoordelijk voor het eigen deel van het contract.

'Alle alarmbellen gaan nu af'

Brabers is extra kritisch op de miljoenen die Van Oord heeft doorbetaald naar de Kaapverdische bank van Dos Santos. 'Alle alarmbellen gaan nu af. Dit kan bovendien duiden op belastingontduiking en witwassen.' Volgens Van Oord was deze betaling van $6,2 mln goedgekeurd door de Angolese overheid en bedoeld voor betaling door Urbinveste van buitenlandse leveranciers in buitenlandse valuta's.

De financiering van het Angolese project werd mede verzorgd door ING, met een kredietverzekering van Atradius. Brabers: 'Bij het onderzoek door ING en Atradius om corruptie te voorkomen kunnen zeker vraagtekens worden gezet.' ING zegt in een reactie zich te hebben geconcentreerd op het projectdeel van Van Oord.

Volgens hoogleraar Leen Paape van Nyenrode Universiteit heeft de bank waarschijnlijk strikt genomen gelijk om niet naar het Urbinveste-deel van het project te kijken. 'Maar daarmee kun je je er niet van afmaken in mijn ogen.'

Strafbaarheid corruptie in buitenland

Corruptie is in Nederland ook strafbaar als die in het buitenland is gepleegd, maar onduidelijk is of de constructie in Angola onder die regeling valt. Volgens Eijsbouts zijn er steeds meer gevallen waarin bedrijven aangesproken worden vanwege corruptie door andere bedrijven, waaronder zakenpartners.

Hij verwijst naar een van de grootste corruptiezaken ooit in Nederland, waarbij Vimpelcom steekpenningen betaalde aan de dochter van de president van Oezbekistan. Ook Vimpelcoms bank ING en accountant EY werden in die zaak strafrechtelijk aangepakt, omdat ze aan hun wettelijke taken bij het tegengaan van corruptie onvoldoende aandacht zouden hebben besteed.

Bij het Angola-project speelt niet alleen mogelijke corruptie. Op de projectlocatie blijken woningen met geweld te zijn ontruimd. De bewoners zijn daar niet voor gecompenseerd. Van Oord zegt daarvan niet op de hoogte te zijn gesteld. 'Tot onze spijt is dat in de effectrapportages over het project niet meegenomen.' Het bedrijf zegt alle invloed aan te wenden om de compensatie te regelen. 'Doen anderen het niet, dan gaan we regelen dat er compensatie komt.'

Het complete verhaal

Achtergrond: Een prachtige deal van ruim $400 mln, zo kondigde Van Oord drie jaar geleden een landwinningsproject in Angola aan. De baggeraar werkt samen met een bedrijf van Isabel dos Santos, dochter van de toenmalige president. Dan ontbindt de nieuwe president ineens het contract, hij vindt het gevraagde bedrag te hoog. Is het familieconcern ontsnapt aan grootschalige corruptie? Lees hier verder

Wie is Isabel dos Santos? En hoe zit haar miljoenenimperium in elkaar? Haar vader was ruim veertig jaar president van Angola en in die periode groeide Dos Santos uit tot de rijkste zakenvrouw van Afrika. Lees hier verder