De overname van Tata Steel in IJmuiden door de Zweedse branchegenoot SSAB zou wel eens op losse schroeven kunnen komen te staan. De twee grootste aandeelhouders — samen goed voor nagenoeg 21% van de stemrechten — zouden twijfels hebben over de aankoop.

De beurskoers van SSAB veerde na berichten hierover op. De prijs voor een aandeel SSAB is sinds maandagochtend gestegen van SEK 31,17 naar SEK 36,88 op donderdag (+18%).

Al sinds de eerste berichten over een mogelijke overname in oktober, zijn de reacties wisselend. In IJmuiden is men overheersend positief: de producenten vullen elkaar aan in producten en markten, de Zweedse cultuur past bij Nederland en SSAB is al ver met de ontwikkeling van CO₂-arm staal. Consolidatie in Europa zou daarbij goed zijn voor de concurrentiepositie tegenover landen als China en Rusland en de twee partijen kunnen hun onderzoeksbudget combineren.

Maar beleggers in Zweden en Finland waren gematigder. De koers van SSAB daalde na de bevestiging van de gesprekken. Ook twijfelden verschillende analisten hardop aan hoe de aankoop past bij de strategie, die vooral gericht is op Scandinavië en de ambitie van SSAB om de eerste producent van CO₂-arm staal te worden.

Die twijfel kreeg deze week bijval. Ook het Zweedse staatsmijnbedrijf LKAB (10,55% stemrecht) en beleggingsmaatschappij AB Industrivärden (10,44%) zouden zich volgens de Zweedse zakenkrant Dagens Industri afvragen of Tata Steel wel bij SSAB past.

Inmenging van de Zweedse staat

Het is niet voor het eerst dat er in Zweden discussie ontstaat of buitenlandse aankopen wel passen binnen de overheidsstrategie om zoveel mogelijk te innoveren op duurzaam gebied. De overnames van Vattenfall, zoals de koop van Nuon in 2009 en meerdere bruinkoolmijnen in Duitsland (die inmiddels van de hand zijn gedaan) leidden tot een maatschappelijk debat. Toen hield de enige aandeelhouder — de Zweedse staat — zich echter juist op de vlakte en gingen de aankopen ongemoeid door.

‘De pendule zwaait op dit gebied nogal heen en weer’, zegt energieonderzoeker Johan Rootzén van Chalmers University in Gotenburg hierover. ‘De ene keer vindt de politiek dat staatsbedrijven écht bedrijven moeten zijn, vervolgens wil de overheid weer een grotere rol.’ Rootzén ziet twee redenen voor SSAB’s interesse in Tata. ‘Wellicht dat ze hun eigen technologie kunnen toepassen in IJmuiden of zijn ze juist uit op de R&D-afdeling in Nederland.’

Geen commentaar

Wat de reden zou zijn voor de twijfel, wordt niet duidelijk. Industrivärden laat per mail weten ‘nooit op geruchten te reageren’. Het beleggingskantoor is een machtige speler in Zweden, met belangen in bedrijven als Handelsbanken, Ericsson, vrachtwagenbouwer AB Volvo, bouwbedrijf Skanska en papierfabrikant SCA.

LKAB is volledig in handen van de Zweedse overheid. De banden met de politiek zijn sterk, want de bestuursvoorzitter is voormalig sociaaldemocratisch premier Göran Persson. Het bedrijf produceert ijzerpellets uit ‘s werelds twee grootste ijzerertsmijnen: Kiruna en Malmberget. De pellets reizen per trein naar de staalfabriek van SSAB in het nabijgelegen Luleå. LKAB reageerde niet op een verzoek om commentaar.

Net als SSAB is LKAB er veel aan gelegen om de sprong naar groen staal te maken en zo efficiënt mogelijk te opereren. Het bedrijf beweert dat de mijnen in Lapland de modernste op aarde zijn, met digitale toepassingen en automatisering. In november kondigde het bedrijf nog aan om SEK 400 mrd (€39,5 mrd) te gaan investeren zodat het per 2045 klimaatneutraal kan zijn. Biobrandstof en groene waterstof moeten de uitkomst bieden. En het mijnbedrijf werkt samen met SSAB en Vattenfall om 'fossielvrije' staalproductie te ontwikkelen.

Finland

En ook vanuit Finland kijkt men naar IJmuiden. Omdat SSAB in 2014 de Finse staalproducent Rautaruukki overnam, stapte het Finse staatsbeleggingsfonds Solidium aan boord bij SSAB. Het bezit nu bijna 10% van de stemrechten. Solidium heeft verder onder meer belangen in Nokia, staalproducent Outokumpu en papierfabrikant Stora Enso. Solidium laat weten dat het geen reactie kan geven op de mogelijke overname. ‘Het is aan het bedrijf zelf om daarover een oordeel te vellen’, aldus de accountmanager per e-mail.

Analisten en academici kunnen niet inschatten of twijfels van LKAB en Industrivärden een bom leggen onder de deal. 'Vanuit SSAB begreep ik dat ze rekening houden met de mening van de aandeelhouders. Maar het bedrijf reageert niet op de geruchten. Ook hebben we nog niets gehoord van het boekenonderzoek. Het is dus moeilijk te zeggen of de transactie doorgaat of niet', zegt een analist van het Finse OP.

Wel is het in IJmuiden duidelijk dat de Indiase aandeelhouder de Hollandse hoogovens wil verkopen, bevestigen bronnen rondom de fabriek. Als de Scandinaviërs niet willen, is het de vraag wie zich dan op het strijdtoneel meldt.