De omvorming van spoorbeheerder ProRail van zelfstandig bedrijf tot overheidsdienst, is opnieuw uitgesteld. Het kabinetsplan dat in het regeerakkoord van Rutte III was opgenomen en nog in stemming moest worden gebracht in de Tweede Kamer, is controversieel verklaard door het parlement. Het is daarmee een politiek gevoelig onderwerp en zal niet meer door het demissionaire kabinet in stemming worden gebracht.

Omstreden

Het plan uit 2017, om ProRail van een besloten vennootschap (bv) te veranderen in een zelfstandig bestuursorgaan (zbo), zoals bijvoorbeeld Rijkswaterstaat dat ook is, is omstreden. NS en andere zakenpartners van het bedrijf vonden de omvorming onnodig. ProRail is nu een op zichzelf staande organisatie met een bv met de Staat als enig aandeelhouder. Ook de Raad van State tekende bezwaren aan tegen het voorstel, maar staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) zet de plannen door.

De overheid wil meer invloed kunnen uitoefenen op ProRail. De spoorbeheerder steekt jaarlijks €2 mrd aan overheidsmiddelen in beheer, onderhoud en aanleg van het spoor. Het kabinet wil dat het toezicht op de besteding van de middelen transparanter wordt. De aansturing vanuit de overheid moet verbeteren. De publieke verantwoording is volgens het kabinet bij een zelfstandig bestuursorgaan beter geregeld dan bij een bv.

Het besluit loopt nu minstens een half jaar vertraging op, zo blijkt uit een brief donderdag van staatssecretaris Van Veldhoven aan de Tweede Kamer. Zij gaat er vooralsnog van uit dat het om uitstel gaat, niet om afstel. Een nieuw te vormen kabinet zal het voorstel dan wel moeten overnemen en het in stemming brengen in het parlement.

Eind vorig jaar werd de omvorming ook al uitgesteld, vanwege de uitbraak van het coronavirus. De nieuwe datum voor de inwerkingtreding werd toen vastgesteld op 1 juli 2021, maar dat is niet langer haalbaar nu het onderwerp controversieel is.

Voor reizigers verandert er niets

De staatssecretaris schrijft: ‘Ik wil vasthouden aan mijn eerdere toezegging aan uw Kamer dat de omvorming zorgvuldig en beheerst zal plaatsvinden. Dat is ook de wens van ProRail en de andere stakeholders in de spoorketen. Daarom ga ik vooralsnog uit van inwerkingtreding per 1 januari 2022. Dit is uiteraard mede afhankelijk van het moment van aantreden van het nieuwe kabinet en de afronding van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel.'

Volgens de staatssecretaris verandert er niets voor reizigers, het personeel van ProRail, de vervoerders en het goederenvervoer. Ook gaat de omvorming niet ten koste van de investeringen aan het spoor.

ProRail beheert 7100 km spoor in Nederland, 2400 overwegen en meer dan 7800 wissels. De organisatie telt 4300 medewerkers.