In het publieke debat beweren velen dat de mismatch op de Nederlandse arbeidsmarkt groot is en daarmee ook een belangrijk deel van de hoge werkloosheid kan verklaren. Volgens ons is dit een hardnekkige misvatting die tot verkeerde beleidsmaatregelen kan leiden. Ook uit de maatregelen die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd blijkt dat het kabinet te weinig doet om de structurele problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken.

Recent onderzoek van het CPB en de Rabobank naar de mismatch laat zien dat deze in Nederland een relatief beperkt probleem is op de arbeidsmarkt. Van de werkloosheid kan slechts 13% worden toegeschreven aan de mismatch tussen sectoren. Ook blijkt uit de studies dat de mismatch sinds de crisis niet structureel is toegenomen. Verder blijkt uit onderzoek van de Oeso dat de vaardigheden van werknemers in Nederland het beste aansluiten op hun baan in vergelijking met alle andere Oeso-landen die meededen aan het onderzoek.

Toch berichten media te pas en te onpas dat er een schrijnend tekort aan gekwalificeerd personeel is in sectoren als de ICT. Hoe valt dit te rijmen met bovenstaande conclusies? Volgens ons kan dit worden verklaard doordat de studies die stellen dat de mismatch hoog is onvoldoende rekening houden met de omvang van de mismatch die de onderzoekers constateren. Zo kan er sprake zijn van tekorten aan ICT’ers en technisch personeel, maar het oplossen van deze tekorten zal slechts beperkt invloed hebben op een daling van de werkloosheid op macroniveau. Deze sectoren zijn simpelweg te klein om de gestegen werkloosheid vanuit andere sectoren op te kunnen vangen.

De onjuiste veronderstelling dat mismatch een groot probleem is leidt ertoe dat mogelijk de verkeerde beleidsmaatregelen worden voorgesteld om de werkloosheid significant te verlagen. Het impliceert namelijk dat je beleid moet maken zodat de huidige werklozen weer aansluiting vinden op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door grootschalige omscholingstrajecten of verhuisregelingen naar plekken waar wel werk is. Er zijn nu al regelingen die als belangrijkste doel hebben om de mobiliteit tussen sectoren te verbeteren en omscholing te stimuleren. Deze regelingen kunnen nuttig zijn voor individuele bedrijven en sectoren die knelpunten ervaren. Maar we moeten niet verwachten dat de werkloosheid hierdoor sterk zal dalen.

Waar liggen dan wel de problemen op de Nederlandse arbeidsmarkt? Deels is de relatief hoge werkloosheid gewoon conjunctureel van aard. We zien nu al dat de werkloosheid evenredig afneemt met de toename van het aantal vacatures in de economie. Een deel van de werklozen profiteert al van het economische herstel. In ieder geval in dezelfde mate als tijdens de vorige recessie. Dus ook een groot deel van de werklozen uit de bouw zal naar verwachting weer werk vinden in hun eigen sector, zeker nu de huizenmarkt zich versneld aan het herstellen is.

Uiteraard is een deel van de werkloosheid structureler van aard. Zo zal de vooral onder ouderen relatief hoge langdurige werkloosheid niet direct zijn verdwenen als de economie verder aantrekt. Een van de ontwikkelingen die waarschijnlijk heeft bijgedragen aan deze structurele werkloosheid is de forse stijging van de sociale lasten die de afgelopen jaren bij werkgevers zijn neergelegd. Hoewel de reële lonen voor werknemers zijn gedaald, zijn de reële loonkosten voor werkgevers gestegen. En we zien in wetenschappelijke studies juist dat in landen waar de loonkosten minder hard groeien dan de productiviteit, de langdurige werkloosheid zich het meest gunstig heeft ontwikkeld.

Afgelopen dinsdag heeft het kabinet de begroting voor 2016 gepresenteerd, waarin vooral maatregelen staan gericht op lastenverlaging voor huishoudens. Het is een gemiste kans dat de werkgeverslasten vrijwel geen onderdeel vormen van het voorgestelde pakket van € 5 mrd. Hiermee had het kabinet een belangrijke stap kunnen zetten om de structurele werkloosheid te verlagen.

Martijn Badir en Hugo Erken zijn econoom bij Rabobank.