Vorige week ging ik uit eten met een opleidingsgenoot (ik ben advocaat stagiair) en die vertelde me dat hij zojuist ongevraagd in een Whatsappgroep was gestopt met zijn baas, de HR-manager en de ‘line manager’ van zijn cliënt. 'Stukje communicatie', volgens die cliënt. En laatst las ik dat bij een vestiging van advocatenfirma LinkLaters sinds een half jaar aan advocaat-stagiairs in spé de optie wordt geboden om een vaste werkweek van veertig uur te werken tegen een lager salaris, of om voor de klassieke variant te gaan waarbij je ook buiten kantoortijd altijd en overal klaar staat voor de partner. Uiteraard tegen een hoger salaris.

We staan aan de vooravond van 2020 en of je het er mee een bent of niet, we zijn altijd en overal bereikbaar. Echt helemaal onbereikbaar zijn is eigenlijk al geen optie meer.

Onlangs verscheen op Advocatie (een nieuwssite voor advocaten) een bericht dat de verzuimpremies in de advocatuur de pan uitrijzen vanwege de toename van burn-outs. Veel advocaten had het afgelopen jaar een te hoog stressniveau. Nou, dat zijn dan vast de advocaten die nog de transitie van de brief naar de Whatsappgroep hebben meegemaakt, ouderen. Die kunnen dat verschil niet aan en worden vast helemaal gek van de blauwe vinkjes, likes en retweets.

‘Jonge professionals tussen de 25 en 35 jaar zorgen voor de meeste burn-outuitvallers’

Maar zij zijn het niet. Wij zijn het zelf: jonge professionals tussen de 25 en 35 jaar zorgen voor de meeste uitvallers. Meer dan een miljoen werknemers had in 2019 burn-outklachten. Onder deze leeftijdsgroep is het beroepsziekte nummer één in Nederland.

Het is de groep die voor het slapen gaan in bed nog even e-mail checkt en die tijdens het schrijven van een processtuk minstens tien keer opkijkt voor een snelle Whatsapp of Instagram-update. Het is de groep die het maar irritant vindt om met een werk- en privételefoon te lopen en de groep die stiekem moet lachen om cliënten die stug de vaste lijn blijven bellen en een bericht inspreken. Het is de groep van de blauwe vinkjes en, jawel, het zijn deze mensen die het in hun hoofd halen een Whatsappgroep te starten met cliënt en collega.

En toen kwam er begin dit jaar een wetsvoorstel van de PvdA. Er moest een recht op onbereikbaarheid komen om deze groep wandelende potentiële burn-outs een halt toe te roepen. Althans, vooral hun werkgevers moesten eraan geloven.

Autonomie

In Frankrijk hebben werknemers al sinds 2017 het wettelijk recht om hun smartphone buiten werktijd uit te zetten en in Duitsland is het niet de wetgever maar zijn het de grote bedrijven die wanhopig proberen om iets van het recht op onbereikbaarheid te maken.

Neem Volkswagen, waar vorig jaar software werd ingevoerd om te voorkomen dat werknemers tussen zes uur ‘s avonds en zeven uur ‘s ochtends geen e-mails meer kunnen versturen en ontvangen. Of neem Daimler, die een app introduceerde genaamd ‘Mail on holiday’ waarmee inkomende e-mails van werknemers op vakantie automatisch worden verwijderd.

‘Wie denkt dat de advocaat-stagiair die kiest voor het 'light regime', ooit partner zal worden?’

Maar een ‘recht’ in de Arbowet gaat ons niet helpen. Een groep psychologen schreef al tijdens de consultatieronde van het wetsvoorstel dat stress en burn-out klachten vrijwel altijd een resultaat zijn van werk, privé en persoonlijkheidsfactoren.

We doen onszelf tekort met de illusie dat als je een werknemer niet meer benadert na een bepaald tijdstip, die werknemer geen of minder stress ervaart. Het is het gevoel van autonomie dat uiteindelijk bepalend zal zijn. Zetten we de e-mail server stil om zeven uur, dan sluiten we onze ogen voor het feit dat werknemers anno 2019 ook thuis willen werken, onder werktijd willen sporten of op kantoor een half uur online willen zoeken een nieuwe jurk voor het kerstdiner.

Geen partner

Dat gevoel van autonomie bereik je niet met een recht voor de werknemer. Dat bereik je met managers die het goede voorbeeld geven voor wat betreft werk-privébalans. En moeten we niet eens uit onze comfortzone stappen en werkgevers verplichten om zich juist te bemoeien met dat gevoel van autonomie? Want niet iedereen kan omgaan met de keuze om onbereikbaar te zijn en laten we eerlijk zijn: wie denkt dat de advocaat-stagiair bij LinkLaters die kiest voor het light regime ooit partner zal worden? Ik betwijfel het. Wat mij betreft is het recht op onbereikbaarheid een zinloze poging om de 24-uurs economie te veranderen.

‘We moeten burn-out niet benaderen zoals we dat honderd jaar geleden zouden doen’

Ik pleit ervoor dat werkgevers op grond van de algemene scholingsplicht individuele coaching en training voor werknemers faciliteren zodat werknemers leren dat gevoel van autonomie te beheersen en leren hoe ze tussen de bedrijven door kunnen ontspannen en opladen. Praat erover binnen je team, wat verwachten we van elkaar en zijn die verwachtingen bij iedereen hetzelfde? Werknemers die de balans dreigen kwijt te raken, hebben recht op coaching en begeleiding, maar wacht in godsnaam niet op die burn-out. Als je van die zaken dagelijkse kost maakt, kun je als werkgever echt het verschil maken.

Flexibiliteit

Ik denk dat we het burn-outprobleem van mijn generatie niet moeten benaderen zoals we dat honderd jaar geleden zouden doen: met een wet, met een recht. We kunnen met z’n allen schoppen tegen bereikbaarheid, maar zolang jongeren bereikbaar willen zijn gaat dat hen niet helpen. Want is onbereikbaarheid wel iets wat we uiteindelijk allemaal nastreven?

Ik ben opgegroeid in een wereld waarin bereikbaarheid zo normaal is dat ik bijna stress krijg bij de gedachte dat ik niet meer bereikbaar ben. Bereikbaarheid brengt mij per slot van rekening iets wat ik anno 2019 wil: flexibiliteit, vrijheid en minder beperkingen in werk en privé. Bij het schrijven van dit stukje tekst las ik in The Guardian: ‘Gig workers need no right to disconnect as no one is forcing them to work.’ En dat is precies mijn punt.

Ilse Baijens, advocaat-stagiair bij Bronsgeest Deur Advocaten