'Europa na corona'

Onder de titel 'Europa na corona' schreef het FD dit najaar een essaywedstrijd voor jongeren uit. De beste drie essays worden in het FD gepubliceerd. Vandaag de nummer 3: het essay van Hendrik Caluwé.

Geboren te België in 1996 en opgegroeid op 100 meter van de Nederlandse grens, herinner ik mij het kleine doosje gevuld met guldens dat in de keuken stond. Telkens als we boodschappen deden in Roosendaal namen mijn ouders er een bedrag uit. Het doosje staat er ondertussen al lang niet meer, net zoals het speciale gevoel van de grens over te steken ook lang verleden tijd is.

In de jaren die volgden werd het voor mijn leeftijdsgenoten en mij duidelijker wat de voordelen van Europa inhielden. We verkenden landen die ooit achter een ijzeren gordijn afgesloten waren. We discussieerden wie naar welk land op Erasmus-uitwisseling zou vertrekken en sinds 2017 hielden we onze volgers daarvan via sociale media op de hoogte zonder extra kosten. De vier vrijheden van de Europese interne markt met daarenboven de Schengenzone creëerden een vrijheid die we als vanzelfsprekend beschouwden. Door onze jonge leeftijd hadden we immers nooit iets ander gekend.

Dichte grenzen

De coronacrisis heeft (om terechte redenen) een serieuze hak gezet in deze vrijheid. In minder dan een week tijd sloten de grenzen, werden Erasmus-programma’s geannuleerd, werden buitenlandse zomerscholen verzet en kwam het leven voor velen van ons tot stilstand. Grenzen gingen niet alleen dicht voor personen, maar in sommige gevallen ook voor goederen waaronder medisch materiaal.

De oorlogseconomie, één van de oorzaken van het Europees project, kwam voor even terug. Het was voor even weer ieder voor zich. Het was voor even weer de tijd van vóór de Europese Unie.

Wat vroeger door gebrek aan de Europese Unie niet kon, werd nu in het belang van de gezondheid niet mogelijk. Voor het eerst kreeg een jonge generatie in Europa te maken met een situatie die een oudere generatie reeds had meegemaakt: sluiting van de grenzen, geen coördinatie tussen de EU-lidstaten en in sommigen gevallen zelfs weigering tot samenwerking.

Meer dan ooit werden de voordelen van Europa nu door ons ervaren door ze net even niet te hebben. Het Europese ideaal bestaat erin ervoor te zorgen dat elke Europese burger over zijn of haar lot kan beslissen. De coronacrisis laat een jonge generatie meemaken wat het is om te leven op een Europees continent zonder Europese Unie.

Machteloze Europese Commissie

Daarnaast werden de nadelen van te weinig Europa ook gemerkt. Terwijl de Europese burger zich afvroeg waar Europa was in deze crisis, stond de Europese Commissie machteloos toe te kijken bij gebrek aan bevoegdheden. Gezondheidszorg is immers een nationale bevoegdheid. Beleid op het gebied van zorg is aan de regeringen van de verschillende lidstaten.

De Europese Commissie kan enkel informatie laten doorstromen, coördineren en lidstaten op één lijn proberen te krijgen. De huidige mix aan coronamaatregelen in Nederland, België en hun buurlanden toont wederom dat de Commissie het hierin moeilijk heeft. Het unieke model van de Europese Unie is dat van een diversiteit aan democratische naties die voortkomen uit een gemeenschappelijke beschaving. Het coronavirus ziet echter geen diversiteit en maakt geen onderscheid.

‘Door de coronacrisis zijn we nog meer bewust dat het Europese project noodzakelijk is voor Europa’

De coronacrisis toont aan dat het Europees project een noodzakelijk project is voor het Europese continent. De periode van ieder voor zich duurde gelukkig maar voor even. Snel werd duidelijk dat de Unie deze crisis en de enorme gevolgen daarvan samen moet oplossen. De gemeenschappelijke Europese aankoopstrategie voor vaccins is daarvan alvast een mooi voorbeeld.

In juli 2020 kwamen de regeringsleiders van de verschillende lidstaten bijeen om samen over een herstelfonds van €750 mrd te onderhandelen. De economische gevolgen van de coronacrisis zijn immers immens. De economie is sinds de Tweede Wereldoorlog nog nooit zo hard geraakt. Het investeringsvertrouwen is weg en de werkloosheid stijgt gestaag, terwijl het einde nog niet in zicht is.

De coronacrisis en het bijhorende herstelfonds tonen ook meteen aan dat meer competenties op Europees niveau mogelijk zijn, maar vooral ook nodig zijn. Voor het eerst plant de Europese Commissie, uit noodzaak, een Europese belasting die de kosten van dat herstelfonds deels moet terugverdienen. Het herstelfonds komt bovenop de Europese meerjarenbegroting van €1100 mrd voor de komende periode 2021 - 2027.

Voor deze enorme bedragen moeten de EU-lidstaten diep in de buidel tasten. Het is dan ook terecht dat er voor goedkeuring van het herstelfonds en de begroting voorwaarden werden gesteld aan de verschillende lidstaten, onder meer op het gebied van bescherming van de rechtsstaat. Polen en Hongarije dreigden hierop hun vetorecht in te zetten, omdat zij niet akkoord gingen met deze opgelegde voorwaarde.

In de afgelopen twee weken is daarover gelukkig toch een akkoord bereikt. Belangrijke budgetten zoals Erasmusbeurzen, brexitondersteuningspakketten en fondsen ter bescherming van de EU-buitengrenzen dreigden hierdoor anders niet betaald te worden. Structureel verandert er echter helaas niets en dreigt de Europese Unie ten onder te gaan aan haar eigen complexiteit.

Voordelen

Een Europese Unie die ten onder zou gaan, zou gelijk staan aan een situatie die we kennen van de beginperiode van de coronacrisis. De complexiteit van de Europese Unie moet dus opgelost worden. Hoe we uit die complexiteit moeten komen zal altijd onderwerp van discussie blijven, ook voor de jongere generatie.

Eén ding staat echter vast voor die jonge generatie: het bestaan van de Europese Unie is evident. De voordelen die er aan gebonden zijn, zijn vanzelfsprekend geworden en worden door de coronacrisis extra onderstreept. De toekomst van Europa zal er dus vooral één van meer Europa zijn.

Hendrik Caluwé heeft een master Toegepaste Economie en is recent afgestudeerd in internationale betrekkingen en diplomatie aan de Universiteit Antwerpen. Hij werkt nu als stagiair bij het Martens Centre for European Studies in Brussel, de officiële denktank van de Europese Volkspartij (EVP).

Het FD organiseert de essaywedstrijd in samenwerking met Studio Europa Maastricht. Bekijk en luister het essay als visuele podcast op www.boulevardeuropa.nl. Boulevard Europa is een initiatief van Studio Europa Maastricht.