De Tweede Kamer wordt te vaak buitenspel gezet bij Brusselse besluitvorming. Dat belemmert de democratische controle. Daarom heeft de Kamer nieuwe instrumenten nodig, betoogt Kamerlid Marieke Koekkoek (Volt) in haar opiniebijdrage.
‘De Nederlandse kennis over de Brusselse realiteit wordt al 30 jaar overschat’, zo schreven Bart Stol en Mathieu Segers zaterdag in het FD. Als het nieuwe kabinet de feitenkennis in Den Haag niet op orde brengt en geen goed EU-netwerk opbouwt, dreigt Nederland in de EU steeds meer aan invloed te verliezen. De oproep van Stol en Segers komt als geroepen. Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de EU-informatievoorziening. En met het ambitieuze klimaatpakket ‘fit for 55’ en het Franse voorzitterschap (dat een doorbraak wil bereiken in migratie- en big tech-wetgeving) zullen de komende tijd in Brussel belangrijke besluiten worden genomen.
Het nieuwe kabinet wil dan ook een leidende rol spelen in Brussel. Maar het Nederlandse ambtenarenapparaat is niet klaar om daarbij te helpen, door gebrek aan kennis en menskracht, zo schreef NRC vorige week. Daarnaast is het probleem dat de Tweede Kamer nog te vaak buiten de Europese besluitvorming wordt gehouden. Daardoor is de democratische controle op belangrijke Europese besluiten slecht. Ook hier ligt de oorzaak bij de gebrekkige informatievoorziening over die besluiten.
De Tweede Kamer is jarenlang niet, te laat of onvolledig geïnformeerd over de lobby van het kabinet in Brussel, blijkt uit onderzoek van Follow the Money. Sinds ik voor Volt in de Kamer zit, merk ik het zelf ook. Nadat de Europese Raad een akkoord bereikte over het gemeenschappelijk landbouwbeleid, had het parlement slechts 24 uur om input te geven, terwijl het de stukken nog niet eens had ontvangen.
Tijdens de Afghanistan-crisis van vorig jaar belegden de Europese ministers van justitie een migratietop. Toen de Kamer om de agenda en de Nederlandse inzet vroeg, antwoordde staatssecretaris Ankie Broekers-Knol dat deze nog niet bekend waren. Toch lekten in hetzelfde weekend de conclusies van de migratietop uit naar de pers. Opmerkelijk, de top moest nog beginnen en het Nederlandse kabinet zei nog een standpunt te moeten formuleren. De Tweede Kamer leek bewust buitenspel gezet.
‘De conclusies lekten uit terwijl het kabinet zei nog een standpunt te moeten formuleren. De Kamer leek bewust buitenspel gezet’
Een derde voorbeeld: het afgelopen jaar vroeg een meerderheid van de Kamer het kabinet herhaaldelijk om plannen te maken voor het Europees herstelfonds. Daar moest het kabinet ook de decentrale overheden bij betrekken. Toenmalig minister van financiën Wopke Hoekstra gaf steevast aan dat dit aan de nieuwe coalitie was en hield de Tweede Kamer, provincies en gemeenten vervolgens in het ongewisse. Toch sprak het kabinet al wél met lobbyisten over de besteding van de miljarden, blijkt uit onderzoek van Follow the Money. De mening van lobbyisten werd hoger ingeschat dan die van het parlement.
Nederlandse politici klagen vaak dat het beleid vanuit Brussel niet democratisch genoeg is. Daar dragen we in Den Haag zelf aan bij, door het verwaarlozen van onze kennis over Europese besluitvorming en door het buitenspel zetten van de Tweede Kamer.
‘Nederlandse politici klagen vaak dat het beleid vanuit Brussel niet democratisch genoeg is. Daar dragen we in Den Haag zelf aan bij, door de Tweede Kamer buitenspel te zetten’
Hoe moet het dan wel? Volt doet vandaag in het Kamerdebat diverse voorstellen om de democratische controle op het EU-beleid te versterken. We vragen het kabinet onder meer om een EU-monitor in te stellen: een dashboard dat inzicht geeft in de Nederlandse inzet, het proces en de onderhandelingen rond actuele dossiers in Brussel. Duitsland werkt al met een dergelijke monitor, dus het kabinet hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Er ligt al een ontwerp klaar voor een Nederlandse EU-monitor die minder arbeidsintensief is dan de Duitse monitor. Deze kan met een druk op de knop worden geactiveerd zodra de Kamer daartoe besluit.
Ten tweede willen we dat het kabinet meer investeert in parlementaire EU-experts die de Tweede Kamer ondersteunen. Met hun hulp kunnen Kamerleden de Europese besluiten beter controleren.
Als derde voorstel willen we dat de Tweede Kamer de mogelijkheid krijgt om EU-hoorzittingen te houden met de betrokken ambtenaren of hun leidinggevenden. Hiervoor kan het kabinet naar Spanje kijken, waar dit al praktijk is. Dit is voor het inzicht van de Kamer belangrijk, omdat veel van de onderhandelingen in Brussel op ambtelijk niveau worden gevoerd.
Kortom, het is van groot democratisch belang om de informatiepositie van de Tweede Kamer ten aanzien van de Brusselse besluitvorming fors te versterken. Met een EU-monitor, parlementaire EU-experts en EU-hoorzittingen krijgt de Kamer hiervoor goed gereedschap. Parlementen van andere lidstaten zijn hier al mee toegerust. Waar wachten we nog op?
Marieke Koekkoek (Volt) is lid van de Tweede Kamer.
Wilt u reageren op dit artikel? Stuur ons uw bijdrage in maximaal 350 woorden via opinie@fd.nl. Onze spelregels voor een opiniebijdrage vindt u hier.
