Wat we in 2023 beslist niet nodig hebben is een groeiende heksenjacht op individuen, betoogt Julia Wouters. Waar we wél behoefte aan hebben, is een helder beeld van wat eigentijds leiderschap betekent. Leiderschap met respect voor de grenzen van de ander.
Onveilig en grensoverschrijdend. Die twee woorden kregen we als erfenis mee uit 2022. De opdracht voor dit nieuwe jaar is om voor beide termen een heldere definitie te formuleren. Doen we dat niet, dan blijft ‘grensoverschrijdend gedrag’ een glibberig containerbegrip en ‘onveilige werkcultuur’ een stok om mee te slaan.
We kunnen toejuichen dat steeds meer mensen op steeds meer plekken zich uit durven spreken over niet-functionerende collega’s en leidinggevenden. Maar het etiket ‘grensoverschrijdend’ is gauw geplakt en blijft lang kleven. Bovendien heb ik geen hoge pet op van commerciële onderzoekbureaus, die vaak onvoldoende zijn geëquipeerd om dit soort complexe vraagstukken echt te doorgronden. Wat we in 2023 beslist niet nodig hebben is een groeiende heksenjacht op individuen. Waar we wél ernstig om verlegen zitten, is een heldere definitie van wat modern leiderschap behelst. Leiderschap met respect voor de grenzen van de ander.
Wat die vraag voor alle bedrijven en organisaties extra urgent maakt, zeker op een krappe arbeidsmarkt, is dat de nieuwe generatie de bullshit van ouderwets leiderschap niet meer pikt. Jonge mensen hebben geen zin meer om zich te onderwerpen aan kantoorontgroeningen. Niet voor niets spreken McKinsey’s ‘women in the workplace’ over de great breakup. En de beste restaurants kunnen geen topkoks meer vinden omdat de jonge talenten te zelfbewust zijn om zich Gordon Ramsay-style te laten vernederen.
Dolgraag was ik een aantal jaar geleden directeur van Atria geworden. Het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam beheert de grootste historische collectie van Europa, doet wetenschappelijk onderzoek en adviseert beleidsmakers. Het liep anders. Kaouthar Darmoni kreeg de baan. Nu wordt ze beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag en het creëren van een onveilige werkcultuur.
Grensverleggend was Darmoni in elk geval op tal van terreinen. En de acties van een zogenoemde trailblazer kunnen we op het moment zelf niet altijd op waarde schatten. Kijk maar naar hoeveel jaren moesten verstrijken voordat Sylvana Simons als activist en Kamerlid enigszins serieus tegemoet werd getreden.
De casus van Darmoni, maar ook die van Nilüfer Gündogan en Khadija Arib, laten zien dat het kortzichtig en naïef is om te doen alsof de problemen rond ‘ouderwets leiderschap’ zich beperken tot witte mannen van zekere leeftijd. Ze roepen onder veel vrouwen – en overigens onder iedereen die diversiteit en emancipatie een warm hart toedraagt – confronterende vragen op. Wanneer is er sprake van ‘sisterhood’ door een vrouw, al of niet van kleur, in een leidinggevende positie extra credits te gunnen? Wanneer slaat dat om in het toedekken van disfunctioneren? Wanneer is er sprake van een vernieuwer die mensen confronteert en het ‘zo doen we dat hier nu eenmaal’ ter discussie stelt? Wanneer slaat dat om in het overschrijden van grenzen?
Affaires rond rolmodellen zijn altijd teleurstellend en pijnlijk. Ik zie maar één lichtpuntje: de vragen die ze opwerpen, zullen ons helpen bij het definiëren van wat ‘grensoverschrijdend’ en ‘onveilig’ precies betekenen, en hoe we daarmee in de toekomst willen omgaan.
Julia Wouters is politicoloog, coach en publicist.
De opinieredactie van het FD verwelkomt uw bijdrage. Stuur uw reactie naar opinie@fd.nl. De spelregels voor lezersbijdragen vindt u hier.
