Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: hoe doorbreek je het Chinese monopolitie op zeldzame aardmetalen? En hoe krijg je containers goedkoper?

1. Afkicken van China heeft een prijs...

Zeldzame aardmetalen: vraag een voorbijganger ernaar en je krijgt een glazige blik. Maar ze zijn razend belangrijk voor magneten in windmolens en auto's, en ook voor batterijen van elektrische auto's. Ze zijn dus cruciaal, maar een steeds groter probleem voor Europa is dat de productie ervan in China plaatsheeft — Peking heeft een monopolie.

De EU broedt al jaren op beleid om haar afhankelijkheid van de Volksrepubliek te verminderen. Een optie is de metalen ook in Europa te winnen. Daar is natuurlijk geld voor nodig. Sinds donderdag weten we hoeveel: €1,7 mrd. Dat bedrag denkt de Europese Raw Materials Alliance (Erma) nodig te hebben opdat de Unie in 2030 eenvijfde van haar behoefte aan aardmetalen zelf kan dekken.

Dat geld gaat dan naar betere recycling van afgedankte magneten, maar komt ook terecht bij steun aan Europese magneetproducenten. Die kunnen nu amper op tegen goedkopere Chinese producenten (lagere lonen, meer subsidie, goedkopere financiering). Chinese fabrikanten krijgen jaarlijks $226 mln aan btw voor magneetexport terug, stelt de alliantie. Maar die btw-teruggave geldt weer niet voor de export van de aardmetalen zelf. Magneten maken in China is dus gunstiger.

Daarbij leggen de Chinese producenten ook de hand op aardmetalenvoorraden over de grens, zoals op Madagascar, Groenland en zelfs Californië. Kortom, ze versterken hun greep op reserves elders.

Volgens de alliantie zijn er genoeg aardmetalen in Europa zelf, en is hier milieuvriendelijker winning mogelijk. Hoe te handelen? Duurzaamheidseisen stellen bij inkopen, strategische allianties met derde landen — dat klinkt als het bekende verhaal.

Maar het samenwerkingsverband heeft ook veertien projecten verzameld om in te investeren: van magneetproductie in Slovenië, Duitsland en Frankrijk, en scheiding van aardmetalen in Polen, tot mijnbouwinitiatieven in Finland, Estland en Zweden.

Waarom is het allemaal nodig? Het klimaatbeleid uit de Green Deal zal ertoe leiden dat de EU grootschalig overschakelt op hernieuwbare energie en elektrische wagens. Voor die transitie zijn aardmetalen nodig. Wil de Green Deal slagen, dan is minder afhankelijkheid van China nodig, vindt Eurocommissaris van interne markt Thierry Breton. Trouwens, de Amerikanen zijn er ook volop mee bezig.

2. Brussel krijgt klacht over datahonger rederijen

Het vervoeren van een container tussen Azië en Europa is al geruime tijd peperduur. Een container van veertig voet uit China naar het oude continent halen, kost ruim $14.000, ruim zeven keer meer dan een jaar geleden. En hogere prijzen zijn ook al genoteerd.

De rederijen Hapag-Lloyd en CMA CGM bevroren in september in reactie op de kritiek van hun klanten de dagprijs. Dat gebeurde vlak nadat een groep van tien belangenbehartigers van onder meer verladers (aanbieders van vracht), havenbedrijven, sleepbedrijven, scheepsagenten en vakbonden de Europese Commissie in een brief had opgeroepen om actie te ondernemen tegen de containerrederijen. Het gaat om de tweede brandbrief in een jaar tijd.

De Brusselse reactie op de eerste — 'de prijsstijging komt door de coronacrisis, we kunnen er weinig aan doen' — was teleurstellend, vonden de organisaties. Er is volgens hen meer aan de hand. Vandaar de tweede brief.

Los van de belanghebbenden stelden ook Europarlementariërs onder wie twee CDA'ers (Annie Schrijer-Pierik en Tom Berendsen) vragen over de prijsexplosie aan de Eurocommissaris van mededinging, Margrethe Vestager. Die heeft geantwoord dat ze de zaak in de gaten houdt, maar de oorzaak voor het duurdere vervoer legt Vestager nog altijd grotendeels bij de coronacrisis.

De kous is nog niet af. De critici hebben de Europese Commissie opgeroepen om de evaluatie van de uitzonderingsregels die de containerrederijen hebben op de mededingingsregels naar voren te schuiven.

Het dispuut gaat daarbij saillant genoeg niet alleen over de hoge prijzen. Rederijen eisen steeds meer commercieel gevoelige of koersgevoelige informatie van hun klanten, is de klacht van de tien organisaties. De reders zouden meer informatie vragen dan er voor een concreet transport nodig is. Daarbij gaat het om data over hoeveel vracht een verlader denkt te gaan verschepen, wanneer, uit welke haven en waarnaartoe.

Er is geen goede controle op wat reders met dit soort info doen, en hoe ze die opslaan, stellen de verladers. Met name kleinere en middelgrote verladers zouden gevoelig zijn voor de druk van de rederijen. Ze krijgen geen ruimte op een schip als ze de informatie niet overleveren.

Waar moeten we deze week op letten?

• De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Antony Blinken komt maandag aan in Parijs voor onder meer overleg met de Franse regering, om plooien glad te strijken vanwege de rel over de geschrapte Australische duikbootdeal.

• Maandag begint een rechtszitting op Sardinië over de overlevering van de Catalaanse politicus Carles Puigdemont aan Spanje. Puigdemont vertrok uit Spanje na de onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië in 2017 en woont sindsdien in Waterloo. Hij geniet onschendbaarheid van het Europees Parlement.

• De Europese Commissie komt dinsdag met een mededeling over gestegen energieprijzen. De kwestie is maandag ook een gespreksonderwerp van de Eurogroep. Lees ook het verhaal van FD-correspondent Mathijs Schiffers.

• EU-voorzitter Slovenië heeft voor woensdag een top over de Westelijke Balkan gepland. Bereid u voor met het artikel van FD-correspondent Ria Cats.

• Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA is al weer een tijd actief in Amsterdam. Maar er loopt nog altijd een Italiaanse procedure tegen de selectie van de Nederlandse hoofdstad door de EU-lidstaten. Woensdag komt er een advies van de advocaat-generaal van het Hof van Justitie van de EU. In dezelfde zaak gaat het om de vraag of de lidstaten wel dit soort besluiten alleen mogen nemen.

• Zo kunnen we niet werken: het Poolse Constitutionele Hof blijft maar palaveren over de vraag hoe de Poolse grondwet en het Europees recht zich verhouden. Donderdag is het weer zo ver. Vorige week donderdag kwam het gerecht in een zitting van een middag niet tot een uitspraak. Woensdag komt het Europees Hof met een arrest in de zaak van een Poolse rechter die zich kritisch over hervormingen van het rechterlijke apparaat had uitgelaten.

• Eurocommissaris Margrethe Vestager spreekt donderdag met de Kamercommissie Digitale Zaken. Gaat onder meer over de macht van big tech.

• Tsjechië gaat vrijdag en zaterdag naar de stembus. Gaat premier Babis op herhaling? Lees ter voorbereiding dit verhaal. De premier bleek zondag ook een vermelding te hebben in de Pandora Papers, omdat hij via een belastingparadijs de aanschaf van een Frans kasteel financierde.

Meer lezen en luisteren?

Winnen! Het FD heeft voor studenten een essaywedstrijd over dertig jaar Economische en Monetaire Unie uitgeschreven, met mooie prijzen. Lees hier meer.

Paniekvoetbal De inflatie loopt uit de hand, en dat komt (mede) door de Europese Centrale Bank, zeggen Duitse media. Welnee, legt Marcel Fratszcher van denktank DIW uit in dit draadje.

Adieu Ondanks de bij tijd en wijle oplaaiende ergernis over Duitsland, zullen landen in Centraal-Europa Angela Merkel missen, denkt de Tsjechische analist Martin Ehl.

Racisme Sparta Praag moest een wedstrijd zonder publiek spelen wegens racistische uitingen bij een wedstrijd tegen AS Monaco. Vervolgens nodigde de club kinderen uit voor de wedstrijd tegen de Glasgow Rangers. Die kinderen jouwden Rangers-speler Kamara uit, die later rood kreeg. Na de wedstrijd betichtten de Britten de Tsjechische jeugd van racisme. Minister van buitenlandse zaken Kulhanek roept nu de Britse ambassadeur op het matje.

FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking. Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.