Met het plotse vertrek van Bart Snels verliest GroenLinks een kundig en vernuftig Kamerlid. Maar ook D66 kan de borst natmaken. De kansen op constructieve medewerking tussen coalitie en linkse oppositie lijken met het vertrek van de financiële woordvoerder van GroenLinks namelijk te zijn geslonken.

Snels kondigde donderdagavond op Twitter zijn vertrek aan. Als belangrijkste reden noemt hij de nauwe samenwerking die GroenLinks is aangegaan met de PvdA, die voor hem gelijkstaat aan 'kiezersbedrog.'

De twee partijen zijn immers heel verschillend en gaan op een ander manier te werk. 'Het is mij niet duidelijk waar de PvdA echt voor staat en de opportunistische stijl van politiek bedrijven staat mij niet aan', aldus Snels. Van die stijl wil hij vanuit zijn GroenLinks-mandaat niet afhankelijk worden gemaakt, schrijft hij in zijn afscheidsbrief.

'Hij haat ons gewoon', stelt een PvdA-bron onomwonden. Maar daarin zou Snels, in 2015 aangetrokken als adviseur van GroenLinks-voorman Jesse Klaver, alleen staan binnen de fractie. Zelf schrijft Snels in een 'minderheidspositie' terecht te zijn gekomen, waardoor hij een 'individueel besluit' moet nemen. Daarin speelt de teleurstelling mee dat GroenLinks opnieuw de kans op kabinetsdeelname heeft verspeeld door zich vast te klinken aan de PvdA.

Snels' politiek optreden contrasteerde de afgelopen kabinetsperiode sterk met dat van zijn PvdA-collega's. Zo werden de sociaaldemocraten meerdere malen onaangenaam verrast door de stellingnames van GroenLinks, bijvoorbeeld toen Snels bij de begroting voor 2019 zich bereid toonde een btw-verhoging te slikken in ruil voor een lagere energiebelasting voor lage inkomens.

Scorebord politiek

Een jaar later zou Snels de architect geweest zijn achter Klavers pleidooi voor minder 'scorebordpolitiek'. GroenLinks kondigde toen aan alle begrotingen van het kabinet op voorhand te gaan steunen en sloeg volgens de PvdA hun daarmee alle wapens uit handen. GroenLinks gaat voor de inhoud en wil af van politieke spelletjes, luidde toen het credo.

Nog steeds valt op dat Klaver in Kamerdebatten een mildere toon aanslaat richting coalitie dan PvdA-leider Liliane Ploumen. Beiden hebben onomwonden bedankt voor het aanbod van de informateur om mee te praten over een nieuw regeerakkoord na te zijn weggestuurd van de formatietafel, maar de sociaaldemocraten zijn in de oppositie veel feller.

'De vraag is of Snels binnen GroenLinks in dat opzicht een remmende factor was, die nu is verdwenen', zegt Gerrit Voerman. Overigens denkt de hoogleraar Politieke Partijen aan de Rijksuniversiteit Groningen niet dat het vertrek van Snels Klavers positie hoeft te ondermijnen, ondanks zijn felle kritiek op de fractieleiding. 'Snels neemt geen meel in de mond, maar de achterban staat achter de samenwerking.'

'Keiharde' oppositie

Vaststaat dat de PvdA vastberaden is 'keihard' oppositie te gaan voeren. Haar constructieve houding tijdens de afgelopen kabinetsperiode heeft Rutte III in het zadel gehouden, klinkt het.

Als GroenLinks nu ook die lijn gaat volgen, blijft er weinig manoeuvreerruimte over voor een kabinet dat geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer en een progressieve agenda wil gaan doorvoeren op het gebied van stikstof, klimaat, natuur en gelijke kansen.

D66-Kamerlid Joost Sneller denkt daar genuanceerder over. Hij ziet Snels' vertrek eerder als een wake-upcall voor de gehele Tweede Kamer, waar 'politieke destructie de dominante modus' is geworden. De links-liberaal werkte vaker nauw samen met Snels, onder meer bij de totstandkoming van de onlangs aangenomen transparantiewet WOO.

'Laten we hopen dat dit de discussie op gang brengt over de mate van medeverantwoordelijkheid die partijen bereid zijn te nemen. Een nieuwe bestuurscultuur met meer afstand tussen kabinet en coalitie en ruimte voor de Kamer vraagt van twee kanten wat.'