Snelle invoering van 2G-wetgeving die het mogelijk maakt om ongevaccineerden te weren van evenementen en andere grootschalige bijeenkomsten zit er niet in. De Tweede Kamer heeft dinsdag gezegd op zijn vroegst volgende week voorstellen voor strengere en breder in te zetten coronapassen te willen behandelen.

Dat is een tegenvaller voor demissionair minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid. Die had de hoop uitgesproken dat de Kamer nog deze week zou beginnen met de behandeling van de maatschappelijk zeer omstreden voorstellen. Een deel van de oppositie wilde de voorstellen aanvankelijk helemaal niet behandelen zolang het kabinet demissionair is. Dat zou tot enorm uitstel hebben geleid.

Dat de Kamer dinsdag urenlang een debat voerde louter over een datum voor het echte debat, toont aan hoe explosief de voorstellen zijn die het kabinet dinsdagavond voorlegde. Er is een voorstel voor een coronapas op de werkvloer, voor een coronapas in het hoger onderwijs en een voor 2G. Dat laatste wil zeggen: een aangescherpt coronabewijs waarvan ongevaccineerden zijn uitgesloten. Alleen mensen die gevaccineerd of genezen van corona zijn, kunnen toegang krijgen tot bepaalde evenementen.

Een vorm van dwang

Tegenstanders zien deze voorstellen als vaccinatiedwang. ‘Naar je werk móét je, je bent ervan afhankelijk voor je inkomen. Dat is wat anders dan naar een café of concert gaan', aldus vicevoorzitter Kitty Jong van vakbond FNV. 'Wij vinden het ongehoord dat mensen die cruciaal werk verrichten en op de werkvloer moeten zijn, nu met controle te maken krijgen die kan uitmonden in ontslag.'

FNV strijdt met andere bonden tegen invoering van een coronabewijs om naar het werk te mogen gaan. Tegelijkertijd is er verzet tegen een coronatoegangsbewijs voor het hoger onderwijs. Organisaties van universiteiten en hogescholen wijzen op uitvoeringsproblemen.

Minstens zo omstreden is het wetsvoorstel dat 2G mogelijk moet maken. Dat is de basis om ongevaccineerden uit te sluiten van bepaalde evenementen. De werkelijke invoering volgt overigens pas later, wanneer het verantwoord is om weer na te denken over het loslaten van restricties.

Als de besmettingscijfers geen verbetering laten zien wil het Outbreak Management Team al morgenavond bij elkaar komen, aldus OMT-lid Diederik Gommers in een bijpraatsessie met de Tweede Kamer. Als het zo doorgaat dreigt over tien dagen code zwart in de ziekenhuizen, zei de ic-voorman.

Het werkt wel

Het kabinet heeft het wetsvoorstel vergezeld van een onderzoek van het OMT. Dat stelt — met veel slagen om de arm — dat de maatregel leidt tot 50% minder coronabesmettingen tijdens een evenement met 2G dan met de huidige toegangsregels. Het aantal ziekenhuisopnamen ten gevolge van besmettingen op zo'n evenement daalt zelfs met 82%.

Dat is gunstiger dan een alternatief scenario waar sommigen voor pleiten: de huidige 3G-coronapas plus een verplichting iedereen, ook de gevaccineerden, zich te laten testen. In dat scenario neemt het aantal ziekenhuisopnamen ten gevolge van het evenement slechts met 35% af.

Afschaffen huidige coronapas slecht

De meest extreme varianten die het OMT heeft doorgerekend zijn enerzijds het helemaal afschaffen van het coronatoegangsbewijs, ook zoals het in de huidige vorm bestaat. Dat leidt tot 60% meer besmettingen en ziekenhuisopnamen. Anderzijds is de strengste variant: 2G plus 1G, oftewel alleen toegang met vaccinatie en daarbij ook nog eens een recente test. Dat reduceert het aantal ziekenhuisopnamen met 93%.

Het OMT komt met een reeks kanttekeningen. Zo is de effectiviteit lastig te meten, omdat tal van aannames moeten worden gedaan. Alleen al de leeftijd van de bezoekers van een evenement speelt een rol.

In alle gevallen hamert het OMT op de noodzaak van het naleven van de basisregels, zoals afstand houden en thuisblijven bij symptomen. Een 2G-beleid kan niet de epidemie bestrijden, aldus het team. Als locaties die nu gesloten zijn, straks open mogen met 2G, komen er per saldo juist meer besmettingen.

Wet was wel heel ruim

De Raad van State was ook zeer kritisch over het 2G-voorstel. Met name omdat onvoldoende was afgebakend in welke situaties het kabinet deze zware maatregel daadwerkelijk mag toepassen. Het kabinet zegt in een reactie de 'reikwijdte te hebben verkleind' om aan de kritiek tegemoet te komen. Het is vooral bedoeld voor de culturele sector, evenementen en horeca.

De voorstellen zijn bedoeld om meer activiteiten mogelijk te maken in de samenleving, zodra dat mogelijk is. De aanvankelijke bedoeling was om na een korte, milde lockdown van drie weken weer allerlei zaken mogelijk te maken met behulp van strengere coronatoegangsbewijzen uit de wetsvoorstellen.

Maar door de telkens oplopende besmettingscijfers lijkt dat scenario sowieso naar de achtergrond te zijn geschoven. Momenteel worden maatregelen alleen maar opgevoerd. Zo is vanaf woensdag de verplichting ingevoerd om 1,5 meter afstand te houden — eerder was het een dringend advies. Vorige week was deze maatregel al aangekondigd.