Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: jonge kiezers in Frankrijk omarmen radicaal-rechts, toptennisser keert zich tegen lithiummijn en dubieuze Kroatische geluiden over Srebrenica.
1. Marine Le Pen wint - bij jonge Fransen...
De kaarten bij de Franse presidentsverkiezingen van april 2022 zijn qua kandidaten zo ongeveer wel geschud. Zaterdag won Valérie Pécresse de voorverkiezingen bij de rechts-conservatieve Les Républicains (LR). Ze versloeg de oudgediende Michel Barnier, en de andere rechtse kopstukken Xavier Bertrand en Eric Ciotti.
De uitslag geldt als verrassend, maar de stemming was voorbehouden aan de 140.000 leden van LR. Bij de vorige voorverkiezingen, in 2016, kon iedereen meedoen, waardoor de winnaar, François Fillon, kon claimen dat hij op voorhand de steun van vier miljoen Fransen had. Hij had daar overigens niets meer aan toen hij in een schandaal verzeild raakte, waarna nieuwkomer Emmanuel Macron de verkiezingen won.
De vraag is natuurlijk hoeveel kans Pécresse maakt. Ze staat in peilingen op 10% à 11%, waarmee ze de tweede ronde van de verkiezingen niet zou halen. De machtigste vrouwelijke kandidaat blijft de rechts-radicale Marine Le Pen (Rassemblement National). Zij staat op ruim 19% van de stemmen.
Opvallend genoeg blijkt uit een recent onderzoek van enquêteur Ifop dat Le Pen heel goed scoort bij kiezers in de leeftijdscategorie tot 30 jaar. Een kwart van de Fransen in deze groep zou Le Pen kiezen. Emmanuel Macron haalt dan 19%.
... maar op rechts blijft het druk...
Le Pen lijkt niet onder de indruk van de nieuwe concurrent op rechts. De radicaal-rechtse politica smaalde zaterdag dat Les Républicains de meest 'macronachtige' kandidaat hebben gekozen. 'Triest voor de LR-kiezers.'
Pécresse bezigde gematigder taal dan haar LR-concurrenten Michel Barnier, Xavier Bertrand en Eric Ciotti. Die staken een antimigratieverhaal af, en stelden zich behoorlijk eurokritisch op. Ciotti was zondag gelijk al kritisch over Pécresse. Volgens hem komt ze niet met 'de juiste boodschap', lees: ze neemt zijn rechtse programmapunten niet één op één over.
Maar Pécresse is volgens haar kamp 'de ergste nachtmerrie van Macron'. En zaterdag had ze alvast een goede oneliner: “Emmanuel Macron, n'a qu'une seule obsession, c'est plaire. Moi je n'ai qu'une seule obsession, c'est faire“ (Macron heeft maar één obsessie: behagen. Ik heb geen andere obsessie dan doen).
De vraag is hoe Pécresse zich op rechts handhaaft ten opzichte van Le Pen en Éric Zemmour. De laatste lanceerde zondag zijn campagne. Zijn sympathisanten deden van zich spreken door Zemmour-critici in elkaar te slaan.
2. Novak Djokovic in actie tegen de mijnbouw
Servië beleefde zaterdag een tweede protestdag tegen vervuilende mijnbouwprojecten. Met name het plan van mijngigant Rio Tinto voor de ontginning van de rijke lithiumvoorraden in West-Servië, veroorzaken ergernis. En bekende Servische sporters, zoals tennisser Novak Djokovic, keren zich nu ook publiekelijk tegen het plan.
Superuitgesproken was Djokovic niet: hij zei op zijn Instagram-account dat schoon water, voedsel en schone lucht cruciaal voor de gezondheid zijn. Maar iedereen in Servië weet wat hij bedoelt, en dat komt aan in Belgrado. Djokovic is razend populair.
Op zich is Servië tuk op buitenlandse investeringen. Dus toen Rio Tinto in juli van dit jaar meldde dat het $2,4 mrd steekt in de bouw van een lithiummijn in de Jadar-vallei in het westen van Servië, ging de vlag bij de regering in Belgrado uit.
Maar niet in de vallei zelf. De organisatie We geven Jadar nooit op betwijfelt of Rio Tinto echt wel de beloofde duizend mijnbouwbanen levert, en stelt dat de lithiumwinning (nodig voor batterijen voor elektrische auto's) tot gedwongen verhuizing van duizend mensen zal leiden.
De mijn moet in 2026 open. Rio Tinto is nog altijd bezig met het opkopen van grond in de regio. De omwonenden vrezen echter luchtvervuiling en verontreiniging van de rivieren Jadar en Drina.
Het protest, waarbij tienduizenden mensen in heel Servië wegen blokkeerden, is niet alleen gericht tegen Rio Tinto, maar ook tegen een wetswijziging die razendsnelle onteigening in 'het nationaal belang' mogelijk maakt. Verder zint Belgrado op een soepeler referendumwet.
Die zorgt ervoor dat de uitkomst van een volksraadpleging altijd geldig is, terwijl voorheen de drempel daarvoor 50% plus één stem was. Critici vrezen dat de regering, die volgens hen altijd in staat is om kiezers te 'organiseren', hierdoor makkelijker referenda wint.
Juist over het Rio Tinto-plan heeft president Vucic een referendum beloofd. De tegenstanders van de lithiummijn hebben de EU (Servië is kandidaat-lidstaat) gevraagd af te dwingen dat Belgrado en de mijnbouwers zich aan de EU-regels voor milieubescherming houden.
3. Kroaten bagatelliseren genocide Srebrenica
De Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik roept al tijden dat wat hem betreft de genocide in Srebrenica (1995) geen genocide was. Dit deed hem botsen met Valentin Inzko, tot eind juli de hoge vertegenwoordiger van de internationale gemeenschap in Bosnië en Herzegovina. Die hoge vertegenwoordiger ziet toe op naleving van het vredesakkoord van Dayton. Inzko was in juli de praatjes van Dodik c.s. zat, en stelde ontkenning van de genocide strafbaar.
Dodik wil Inzko's voorstel van tafel. Recent kreeg hij steun uit onverwachte hoek, namelijk van Dragan Covic, de leider van HDZ Bosnië, de grootste Kroatische partij in het land. Dat brengt de Kroatische premier Andrej Plenkovic (ook HDZ), in een moeilijk parket. Plenkovic vindt dat Bosnië-Herzegovina moet toetreden tot de EU. Dragan Covic vindt dat zelf ook, al gaat dat niet lukken met Bosnisch-Servische genocideontkenners en degenen die hen steunen.
Nadat Covic felle kritiek had gekregen, verdedigde de Kroatische president Zoran Milanovic hem. Hij hield een praatje dat erop neerkwam dat je genocides in soorten en maten hebt. Srebrenica was 'een ernstige misdaad met elementen van genocide', was zijn omschrijving van de gruwelijke massa-executies in 1995 die ruim 8000 mensen het leven kostten.
Europamania in je mailbox?
Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
Waar moeten we deze week op letten?
• De EU-ministers van financiën overleggen maandag en dinsdag over de Brusselse groeiraming voor hun economie. Gaat de opleving van het coronavirus de cijfers negatief beïnvloeden?
• De EU-ministers van volksgezondheid zijn dinsdag in Brussel om te praten over de aanpak van het coronavirus. Lees het verhaal van FD-correspondent Ria Cats.
De Brusselse denktank CEPS brengt dinsdageen webinar over de interne markt. Een van de sprekers is mededingingscommissaris Margrethe Vestager. Verder met input van de grootste Europese bedrijven, verenigd in de ERT.
• De Europese Commissie presenteert woensdag voorstellen voor verbetering van de rechten van mensen die voor digitale platforms zoals Uber werken. De Ubers van onze wereld waarschuwen op voorhand dat die voorstellen, als die ze er toe zouden dwingen om chauffeurs in dienst te nemen, honderdduizenden banen gaan kosten.
• Het is donderdagcryptotijd bij denktank CEPS. Gaat het centrale banken lukken om digitaal mee te komen?
Meer lezen (en luisteren)?
Duzy brat De rechts-conservatieve regering in Polen, in permanent conflict met de EU wegens ondermijning van de rechtsstaat, probeert de controle over het internetverkeer naar zich toe te trekken, waarschuwt de krant Gazeta Wyborcza.
Onze chips Eurocommissaris Thierry Breton breekt in dit interview nog eens een lans voor meer investeringen in Europese chipfabrieken.
Aan de grens Wat zijn de plannen van de Russische militairen die bij Oekraïne zijn gestationeerd? Lees deze analyse.
Onvindbaar Het ministerie van justitie van Malta geeft de hoogste chef van de rechtbanken in de EU-lidstaat het recht om bepaalde rechterlijke besluiten uit het online domein te verwijderen. Een slecht idee, vinden Maltezer advocaten.
Jennen Joe Biden houdt donderdag een top voor democratie. Maar hij nodigde Hongarije er als enige EU-lidstaat niet voor uit. Daarop blokkeerde Boedapest een EU-besluit over wie er namens de EU bij die top spreekt.
FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking. Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.
