Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: Duitse weerzin tegen wapenleveranties aan Oekraïne. Plus: rechterlijke uitspraken op bestelling in Polen.
1. Duitsland opereert omzichtig in crisis rond Oekraïne...
Op eieren lopen: er is geen betere uitdrukking om de werkwijze van de Duitse regering in de crisis rond Oekraïne te beschrijven. Pas vorige week kwam er na lange onduidelijkheid een schuchtere bevestiging van bondskanselier Olaf Scholz dat Berlijn de gaspijp Nord Stream 2 dichthoudt als Rusland Oekraïne binnenvalt. Maar de Duitsers stellen zich voor de rest zeer terughoudend op, en dat zal maandag ook blijken bij het beraad van de EU-ministers van buitenlandse zaken in Brussel (de Amerikaanse minister Antony Blinken praat mee).
Eind vorige week bleek dat Duitsland de export van kanonnen uit Estland naar Oekraïne heeft verboden. Het gaat om houwitsers die eerst van de Bundeswehr waren. Vervolgens nam Finland ze over, en daarna Estland. Omdat Duitsland de oorspronkelijke leverancier is, mag het de export verbieden. In december bleek voor het eerst dat Berlijn wapenzendingen aan Oekraïne blokkeert.
De Duitse opstelling staat in schril contrast met besluiten in de VS. De Baltische staten kregen toestemming van Washington (dat zelf volop wapens levert aan Kiev) om Amerikaanse antitankraketten en luchtafweerraketten naar Oekraïne te exporteren (het Verenigd Koninkrijk ging daartoe ook al over, Nederland is eveneens bereid tot wapenleveranties).
Waarom de Duitse terughoudendheid? De Duitse minister van buitenlandse zaken Annalena Baerbock onderbouwde die vrijdag in een interview door naar de Duitse gruweldaden in 'alle landen van de voormalige Sovjet-Unie' in de Tweede Wereldoorlog te verwijzen. Wapenleveranties om de balans tussen Oekraïne en Rusland te corrigeren, vindt ze daarbij 'niet realistisch'.
... om niet te zeggen 'wankelmoedig'
Het buitenlandse beleid van Duitsland heeft last van 'wankelmoedigheid' jegens Rusland, stelde commentator Stefan Kornelius zondag in de Süddeutsche Zeitung. Hij wijst op de uitlatingen van de inmiddels teruggetreden viceadmiraal Schönbach, die bij een trip naar India tot ergernis van Duitse politici had gezegd dat Rusland de in 2014 geannexeerde Krim nooit meer zal teruggeven. Dit terwijl Duitsland nog altijd vindt dat teruggave wel moet gebeuren.
Maar in het algemeen laten Duitse politici zich niet bijster hard richting Moskou uit. 'Rusland is geen vijand van Europa', zei de leider van de Beierse christendemocraten, Markus Söder, bij voorbeeld zondag in de Frankfurter Allgemeine. 'Steeds nieuwe dreigementen en steeds hardere sancties tegen Rusland kunnen niet de oplossing zijn', aldus Söder. Wat hem betreft zet Berlijn het licht voor Nord Stream 2 op groen. Als de pijp dicht blijft, 'kan het in Duitsland zeer koud worden' en wordt energie heel duur, zei Söder.
‘Steeds hardere sancties zijn niet de oplossing’
De nieuwe baas van het CDU, Friedrich Merz, liet onlangs weten ook niet veel in harde sancties te zien. Rusland bij een aanval op Oekraïne uit het internationale betalingssysteem Swift zetten — een strafmaatregel waar Washington op zinspeelde — is een slecht idee, vindt hij. Zo'n sanctie raakt het Duitse bedrijfsleven ook. Nord Stream 2 kan open mits Rusland aan zijn leveringsverplichtingen aan Polen en Oekraïne voldoet, aldus Merz.
2. Constitutioneel Hof Polen maakt overuren...
De Poolse premier Morawiecki klaagde onlangs in een opinieartikel in het FD zijn nood over het Europese emissiehandelsysteem ETS. Dat zou de stroomprijzen in zijn land opjagen. Morawiecki's rivaal in de regering, minister van justitie Zbigniew Ziobro, heeft het systeem nu ook als doelwit geïdentificeerd. Hij gaat het constitutionele hof in Warschau — een instantie die door politieke benoemingen niet langer te boek staat als onafhankelijk — vragen of het systeem wel in lijn is met de Poolse grondwet.
Als je een hof dat je zelf controleert om 'zijn' opinie vraagt, weet je doorgaans wat je krijgt. Polen bewandelde vorig jaar dezelfde weg bij de discussie over de door Brussel en het EU-Hof geëiste sluiting van de tuchtkamer van de Poolse hoge raad. Die instantie zet het ministerie van justitie in om kritische rechters te straffen. Het constitutionele hof in Warschau stelde toen dat sommige artikelen van de Europese verdragen in strijd zijn met de Poolse grondwet, en dat de grondwet prevaleert.
Dat gaf de Poolse regering het excuus om arresten van het EU-Hof te negeren. Warschau speelt in een geschil met het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg dezelfde kaart. Dat hof veroordeelde Polen ook al meermaals. Nu buigt het constitutionele hof in Warschau zich over de vraag van minister Ziobro of een artikel van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wel in lijn is met de Poolse grondwet. Nee? Dan kan de Poolse regering ook het EHRM negeren.
Vorige week was al een zitting over de kwestie. Die gaat dinsdag verder.
... terwijl de kosten van het conflict met de EU oplopen
Bij het conflict met de EU over de tuchtkamer legde het Europees Hof Polen vorig jaar een dwangsom van €1 mln op voor elke dag dat Warschau het bevel tot sluiting niet heeft opgevolgd. De teller staat op ruim €69 mln. Vorige week maakte de Europese Commissie bekend dat ze voor het eerst een oproep tot betaling richting Warschau stuurt. Polen heeft 45 dagen om daarop te reageren.
In een andere, vergelijkbare zaak (het conflict met Tsjechië over de bruinkoolmijn in Turów) moet Polen inmiddels al €50 mln aan Brussel betalen. De Poolse minister van milieu Anna Moskwa zei vorige week dat dat niet hoeft als Tsjechië en Polen een akkoord bereiken, en Tsjechië zijn zaak tegen Polen bij het Europees Hof intrekt.
Maar dat is niet zo, zegt de Europese Commissie. Pas op het moment dat de zaak is ingetrokken stopt de rekening. Het bedrag dat daarvoor is opgebouwd dient Polen dus wél te voldoen.
Europamania in je mailbox?
Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
Waar moeten we deze week op letten?
• Italiaanse politici beginnen maandag met de verkiezing van een nieuwe president. Luister ook naar de FD-podcast Dagkoers.
• De Europese ruimtevaartconferentie is dinsdag en woensdag. Sprekers zijn onder anderen Eurocommissaris Thierry Breton, maar ook de Italiaanse minister van innovatie Vittorio Colao en de Duitse vicekanselier Robert Habeck voeren het woord. Hoe staat het met het Amerikaanse klimaatbeleid, vraagt denktank Bruegel zich dinsdag bij een webinar af.
• Denktank GMFUS biedt woensdag een webinar over het nieuwe strategische concept van de Navo. Actueel! Dinsdag bij denktank EPC een gesprek over Oekraïne met Catherine Ashton, oud-buitenlandchef van de EU. Kijk ook het gesprek met Jaap de Hoop Scheffer bij Buitenhof terug, en dit. En hier een podcast.
• Het Gerecht van de EU spreekt zich woensdag uit in een slepende boetezaak rond chipmaker Intel. In 2017 vernietigde het Hof van Justitie een arrest uit 2014 van het Gerecht over een Europese boete van €1,06 mrd. Het Gerecht moest de zaak overnieuw doen.
• Portugal gaat zondag naar de stembus. De socialistische premier Costa staat op winst.
Meer lezen (en luisteren)?
Grenzen Duitsland heeft jaarlijks 400.000 arbeidsmigranten nodig om het tekort aan personeel aan te pakken, schat fractiechef Dürr van de liberale regeringspartij FDP. Reden: vergrijzing.
Duurzaam Shell denkt zeker €4 mrd te investeren in Frankrijk, meldde bestuursvoorzitter Ben van Beurden. Denk wind, waterstof en biokerosine.
Rijen De Europese Commissie en het Verenigd Koninkrijk praten deze week verder over de postbrexitproblematiek. Intussen groeien de rijen vrachtwagens bij Dover schrikbarend. En het wordt nog erger, denken sommige websites. Ondertussen is het vrachtverkeer over zee tussen Ierland en Frankrijk fors aangetrokken.
Doorstart Tien jaar geleden ging de Duitse drogisterijreus Schlecker failliet. Maar in het plaatsje Stetten lieten medewerkers zich niet kennen en hielden de winkel in het dorp open, beschrijft de Frankfurter Allgemeine.
De schade Hoeveel heeft de coronacrisis de Duitse economie nu eigenlijk gekost? Denktank IW komt met een raming. Met veel nullen.
Kraan open en dicht Hoeveel gas exporteert Rusland nou eigenlijk, en hoe ligt dat in verhouding met eerdere jaren? Denktank Bruegel biedt een dataset, met geregeld updates.
Toekomst Café Europa, de podcast van Haagsch College, gaat over de conferentie voor de toekomst van Europa. Met David Van Reybrouck en Mathieu Segers.
FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.
