De Hoge Raad heeft geoordeeld dat het belasten van fictief rendement in box 3 niet door de beugel kan. Dat zorgt voor een gat in de begroting waar nu waarschijnlijk ondernemers en beoefenaren van vrije beroepen deels voor moeten opdraaien.
Ondernemers, artsen en advocaten met een eigen bv dreigen op te draaien voor een tegenvaller in de schatkist waaraan zij part noch deel hebben. De taks op hun kapitaalinkomen gaat omhoog, zo wordt komende week waarschijnlijk aangekondigd, om spaarders die te veel belasting hebben betaald geld te kunnen teruggeven.
De Hoge Raad maakte vlak voor Kerst korte metten met het belasten van sparen en beleggen op basis van een fictief rendement. Dat arrest heeft grote gevolgen voor de schatkist: het kabinet rekende op €4 mrd aan belastinginkomsten per jaar uit de heffing in box 3. Bovendien moeten spaarders die sinds 2017 te veel belasting hebben betaald, worden gecompenseerd. Dat kunnen er 1,3 miljoen worden. De Tweede Kamer wil namelijk dat niet alleen de 60.000 bezwaarmakers compensatie krijgen, maar alle spaarders.
En de rekening kan nóg hoger uitvallen, zegt Bernard Bavinck, tot 2016 raadsheer in de belastingkamer van de Hoge Raad. Want als spaarders gecompenseerd worden die geen bezwaar hebben gemaakt, kunnen ook beleggers alsnog geld terugvragen voor zover zij een lager rendement hebben behaald dan waarvoor de Belastingdienst ze sinds 2017 heeft aangeslagen. Bavinck acht een beroep op het box 3-arrest ook voor die groep kansrijk. Om hoeveel beleggers het gaat, is onduidelijk.
'Er komen zeker procedures over de compensatieregeling', zegt de voormalig raadsheer. 'Het ministerie van Financiën moet een voor de rechter houdbaar systeem opzetten. Dat zal niet eenvoudig zijn.'
De uitspraak van de Hoge Raad heeft het debat over vermogensongelijkheid en wat daar fiscaal aan te doen valt, weer hoog op de politieke agenda gezet. GroenLinks-leider Jesse Klaver zegt dat 'de grote herziening van het belastingstelsel er nu echt moet komen', inclusief een zwaardere belasting op vermogen en kapitaal, wil zijn partij de reparatie van box 3 steunen.
Lees ook
Staatssecretaris Marnix van Rij van Fiscaliteit voorspelde vrijdag dat Klaver wel eens 'aangenaam verrast' zou kunnen worden wanneer de reparatievoorstellen van het kabinet naar de Tweede Kamer gaan. Dat moet voor Pasen gebeuren. Van Rij heeft eerder al gezegd dat hij eerst binnen box 3 op zoek wil gaan naar het geld dat de overheid misloopt door het arrest. Daarbij zou het kabinet met name vastgoedbeleggers op de korrel hebben.
Terecht, vindt Edwin Heithuis, hoogleraar fiscale economie en verbonden aan BDO Belastingadviseurs. Beleggers in aandelen en vastgoed hebben in de jaren 2017-2020, waarover het arrest gaat, goed geboerd, stelt hij. 'Ik zou zeggen: kijk eerst eens of je daar wat meer kunt weghalen voordat je het buiten box 3 gaat zoeken. Daar zitten ook dga's bij die geld uit hun bv hebben geleend om daarmee in box 3 te beleggen in aandelen of vastgoed.'
Voormalig belastingadviseur Van Rij kijkt echter ook nadrukkelijk naar wat er in box 2 valt te halen, bij directeuren-grootaandeelhouders (dga's). Oppositiepartijen GroenLinks en PvdA en ook regeringspartij D66 willen deze 'pretbox' aanpakken. In box 2 worden vermogensinkomsten van ondernemers belast, maar ook die van advocaten, artsen en consultants met een eigen bv.
Het idee leeft al langer dat houders van een belang van 5% of meer in een onderneming te weinig belasting afdragen. Toch bleven zij, anders dan verwacht, in het regeerakkoord buiten schot. Het kabinet kan deze belastingbetalers zwaarder aanslaan in box 2, of kan de winstbelasting verhogen die al in de bv wordt betaald.
'Je kon het verwachten', zegt directeur fiscale zaken Sylvester Schenk van de beroepsorganisatie Register Belastingadviseurs over de kans dat ook ondernemers de rekening gepresenteerd krijgen van de afgeschoten vermogenstaks. 'Het imago van de dga is niet best in Den Haag', constateert hij.
Ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland willen nog niet reageren op een dreigende belastingverhoging voor ondernemers en wachten de voorstellen van Van Rij af. Die herinnert zich ongetwijfeld de uitspraak uit september van werkgeversvoorzitter Ingrid Thijssen dat het bedrijfsleven geen pinautomaat is. Ze deed die uitlating nadat de Kamer op een achternamiddag de winstbelasting had verhoogd om een ander begrotingsgat te vullen.
De geldnood op korte termijn mag niet leiden tot ondoordachte veranderingen, waarschuwt Schenk. Snel geld binnenhalen kan volgens hem nog het best door het tarief in box 2 juist tijdelijk te verlagen. Dga's keren dan meer reserves uit hun bv's aan zichzelf uit, waarmee belastinginkomsten naar voren worden gehaald. 'Dat heeft eerder goed gewerkt', aldus de fiscalist.
