Fabrice Leggeri (54) bood eind april zijn ontslag aan als topman van Frontex, het grensbewakingsagentschap van de Europese Unie. Al jaren kleefde hem het imago aan van 'zonnekoning' die de rechten van migranten én elk kritisch tegengeluid negeerde.
1968 Geboren op 28 maart in Mulhouse in de Franse Elzas
1991 Geschiedenis Universiteit van Parijs
1992 Graad Sciences Po, de Universiteit voor politieke wetenschappen in Parijs
1993 École normale supérieure (ENS)
1996 École nationale d'administration (ENA) in Straatsburg
1996 Franse ministerie van binnenlandse zaken, projectleider visa, grenzen en grensoverschrijdend verkeer
2000 Frans gedetacheerde bij de Europese Commissie
2003 Coördinator en beleidsmaker politiekorpsen Franse regio's
2007 Hoofd internationaal en Europees recht Franse ministerie van defensie
2013 Hoofd illegale migratie bij het Franse ministerie van binnenlandse zaken
2015 Uitvoerend directeur van Frontex
Als Fabrice Leggeri dezer dagen zijn bureau leegruimt, vindt de recentelijk opgestapte uitvoerend directeur van Frontex ongetwijfeld een hoge Griekse onderscheiding met een bijbehorend plechtig certificaat. Die ontving de omstreden Fransman slechts enkele maanden geleden, eind januari, uit handen van de Griekse minister van migratie.
Leggeri kreeg het lintje voor de ‘belangrijke bijdrage van Frontex aan de bestrijding van de migratiecrisis’. Op dat moment was de migranteninstroom volgens de Griekse bewindsman Notis Mitarachi op het laagste peil sinds tien jaar. Een trotse Leggeri zei in de erkenning ‘nieuwe kansen te zien op het gebied van verdere samenwerking om de Europese buitengrenzen te beschermen’.
Dit is de ‘héél zelfingenomen en nogal pedante’ Leggeri ten voeten uit, meent Europarlementariër Tineke Strik, van GroenLinks, tevens hoogleraar burgerschap en migratierecht. Ten tijde van de ceremonie liep er al een groot onderzoek van het Europees bureau voor fraudebestrijding, Olaf, naar het vermeende disfunctioneren van het grensbewakingsagentschap.
Daarbij komt nog dat Frontex al jaren onder vuur ligt wegens beschuldigingen van het Europarlement, mensenrechtenactivisten en journalisten dat Frontex bewust een oogje toeknijpt bij illegale pushbacks in Griekenland, Kroatië en Hongarije. Hierbij drijven de nationale grensautoriteiten migranten terug naar niet-lidstaten zoals Turkije, Servië en Bosnië, voordat de ontheemden de kans krijgen asiel aan te vragen in de EU. Dat is in strijd met het Europees recht.
De oud-topambtenaar Leggeri stond ‘totaal niet open’ voor kritiek, verzuchtte Strik. Ze sprak hem regelmatig, onder meer als voorzitter van een parlementaire onderzoekscommissie die vorig jaar onder de loep nam of Frontex de eerbiediging van de mensenrechten wel hoog in het vaandel had.
‘We betrapten hem op leugens. Frontex bleef in Hongarije werken na het vonnis van het Europees Hof in 2020 dat het Hongaarse terugkeerbeleid onwettig is’
‘Hij koos zonder meer de kant van de EU-landen waar Frontex werkte, misschien om het bestaansrecht van zijn organisatie te borgen. En hij ging daar heel ver in. We betrapten hem op leugens. Zo bleef Frontex in Hongarije werken na het vonnis van het Europees Hof van Justitie in 2020 dat het Hongaarse terugkeerbeleid onwettig is. Zelf beweerde de organisatie dat ze zich wél teruggetrokken had.’ Ook zei Leggeri volgens Strik eens: ‘Ja hállo! We zijn toch niet een of andere mensenrechtenclub? We zijn gewoon grenswachters, hoor.’
Ook CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers vindt dat Leggeri beter is in spreken dan in luisteren. ‘Hij zendt meer dan hij ontvangt, is echt iemand van de Franse hiërarchie en had altijd erg veel woorden nodig om te zeggen dat het vooral niet aan hem lag.’ Lenaers, die een warm voorstander is van effectieve grenscontrole, dito terugkeerbeleid en de uitbreiding van Frontex naar 10.000 grensbewakers in 2027, vreest dat Leggeri’s hanige gedrag mede de reden is waarom het in Warschau gevestigde grensbewakingsagentschap in de problemen is gekomen.
Hij gedroeg zich als ‘een zonnekoning’, meent Sophie in ’t Veld. ‘Hij trok zich vrij weinig aan van de regels en wat andere mensen van hem vonden’, zegt de D66-politica. Volgens In ’t Veld is dat alleen al op te maken uit zijn ontslagbrief van eind april, waarin hij kenbaar maakte dat — volgens hemzelf — zijn mandaat ‘sluipenderwijs’ is veranderd sinds 2015. Dat is het jaar waarin Leggeri bij Frontex begon. Datzelfde jaar maande de Europese Ombudsman Frontex al een transparante klachtenprocedure op te zetten én een onafhankelijke functionaris aan te stellen waar migranten hun beklag kunnen doen over de vermeende schending van hun grondrechten.
Naar die aangestelde mensenrechtenfunctionaris, die tientallen keren alarm heeft geslagen en aanbevelingen heeft gedaan, heeft Leggeri nooit geluisterd. ‘Had ze maar moeten vragen om een formeel antwoord’, was volgens Strik het verweer van de Frontex-directeur, die in 2019 werd herbenoemd voor vier jaar. ‘Hij schoof verantwoordelijkheden af op anderen en creëerde een angstcultuur.’
‘Leggeri maakte geen haast met de installatie van veertig medewerkers die toezicht moesten houden op respect voor de grondrechten. Hij wilde niet voor de voeten worden gelopen’
Ook maakte Leggeri geen haast met de verordonneerde installatie van veertig medewerkers die aan de EU-buitengrenzen toezicht moesten houden op respect voor de grondrechten. Hij draalde eveneens tijden met de verplichte benoeming van drie onderdirecteuren. ‘Hij wilde niet voor de voeten worden gelopen’, concludeert In ’t Veld. ‘Hij besteedde wél erg veel tijd aan de keuze voor nieuwe Frontex-uniformen’, meldt Strik.
Tegelijk had hij binnen Frontex volgens Strik een eigen kabinet met 63 adviseurs. ‘Ter vergelijking: Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft dertig kabinetsleden’. Ook Lenaers noemt Leggeri’s persoonlijke staf ‘héél uit de kluiten gewassen’, al tekent hij er wel bij aan dat menig Eurocommissaris minder verantwoordelijkheden heeft dan de Frontex-baas.
Het agentschap is in 2004 begonnen als klein clubje dat vooral satellietbeelden bekeek, maar groeide sinds de migratiecrisis in 2015 uit tot een volwaardige grens- en kustwacht. Het heeft inmiddels het grootste budget van alle EU-agentschappen (ruim €700 mln tegen €6 mln bij de oprichting) en dit wordt de komende jaren alleen maar meer gezien de groeiende migratie-uitdagingen. ‘Misschien paste Leggeri beter in het vroegere kleine Frontex’, oppert Lenaers.
Ondanks alle klachten is dé doorslaggevende reden voor het opstappen van Leggeri onduidelijk. Die zou in deels nog niet geopenbaarde rapporten van Olaf staan, waarin de Frontex-topman, zijn kabinetschef en nog een derde persoon naar verluidt worden beschuldigd van ‘(financieel) wangedrag en intimidatie’. Ook zou Frontex bewijzen van pushbacks door Griekenland hebben verdoezeld. Leggeri, die door zijn vertrek een tuchtprocedure ontloopt, heeft de rapporten wel ingezien.
Het Europarlement eiste vorige week openbaarheid van de Olaf-conclusies én serieuze inspraak in de zoektocht naar Leggeri’s opvolger. Het weigerde daarom opnieuw de Frontex-begroting goed te keuren. Of de Europarlementariërs hun zin krijgen, is de vraag. Sommige lidstaten — die samen met de Europese Commissie de raad van bestuur van Frontex vormen — verdedigen de handelwijze van Leggeri. Hij is slachtoffer geworden van een richtingenstrijd binnen de EU en van een hetze van de ‘opengrenzenlobby’, klagen ook anderen.
