De Amerikaanse overheid heeft Nederland ruim een maand vóór de Russische inval van Oekraïne gevraagd meer Gronings gas te winnen om krapte op de wereldwijde gasmarkt te voorkomen. Dat blijkt uit documenten die deze krant via de Wet open overheid (Woo) heeft verkregen.

Het Amerikaanse verzoek laat volgens experts zien dat de Verenigde Staten, anders dan de EU, al in een vroeg stadium ervan doordrongen waren dat de destijds dreigende oorlog zou kunnen leiden tot een serieuze energiecrisis. Uit de vrijgegeven documenten blijkt dat Washington alles op alles zette om zo'n crisis te voorkomen.

Videogesprek

Op 19 januari komt bij de ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een e-mail binnen van de Amerikaanse ambassade. Die wil zo snel mogelijk met Nederland bellen over de rol die productieverhoging in Groningen kan spelen voor het veiligstellen van energie in Europa. Energieprijzen zijn op dat moment al weken torenhoog, omdat Rusland zijn gasexport in aanloop naar de oorlog sterk heeft verminderd. Bovendien verwachtten de VS, als één van de weinigen, dat Rusland een oorlog met Oekraïne begint met wereldwijde energietekorten tot gevolg. Op 24 februari valt Rusland Oekraïne binnen.

In een videogesprek dat op 25 januari plaatsvindt, vragen de VS hoeveel gas Nederland dit jaar en volgend jaar in Groningen wint. Ook wordt gesproken over de importterminal voor vloeibaar gas in Rotterdam en hoeveel Russisch gas Nederland importeert. De Nederlandse ambtenaren leggen uit dat Groningse gaswinning 'zeer beperkt mogelijk' is, zo blijkt uit het gespreksverslag. Een formeel verzoek van de Amerikanen voor het opendraaien van de gaskraan blijft uit.

Druk

Volgens geopolitiek consultant Alex Krijger hebben de VS met hun verzoek voor informatie al vroeg de druk opgevoerd voor meer gaswinning in Groningen. 'Natuurlijk voelt het kabinet druk als wereldmacht de Verenigde Staten met dit informatieverzoek opbelt. Wat deze documenten ook duidelijk maken, is dat Amerika al vanaf het begin doorhad dat het helemaal mis kon gaan met de Europese energievoorziening. Bij de EU ontbrak daarvoor elke urgentie', zegt Krijger.

Dat het de Amerikanen menens was, wordt ook duidelijk uit een persconferentie voor Amerikaanse media, gehouden op 26 januari. Daarin vertelt het Witte Huis dat het in gesprek is met landen en bedrijven om de energievoorziening in Europa veilig te stellen. Nu blijkt dus dat Nederland ook bij die landen hoorde. Amerika sprak destijds van 'grote regionale impact' op de Europese energiemarkt als Poetin Oekraïne binnen zou vallen.

Duitsland

Niet alleen Amerika wees in de afgelopen maanden naar Groningen voor verlichting op de gasmarkt. Ook Duitsland deed een beroep op het kabinet als ook het Nederlandse bedrijfsleven, dat zwaar lijdt onder de alsmaar stijgende energieprijzen. Toen Groningen nog volop draaide, dekte het zo'n 10% van de Europese gasvraag, zegt olie- en gasexpert Jilles Van den Beukel. 'Ik snap wel dat ons kleine kikkerlandje in deze energiecrisis al snel in het vizier van de VS is gekomen', zegt hij.

Het kabinet wil de gaskraan in Slochteren alleen verder opendraaien als 'aller-, allerlaatste redmiddel', zo laat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) in reactie op de documenten weten aan het FD. Niet de VS, maar 'Nederland gaat over de gasproductie in Groningen', zegt een woordvoerder.

Volgens het ministerie hebben de VS ook na het videogesprek in januari tot nu geen formeel verzoek ingediend voor het opvoeren van de Groningse gaswinning. Wel heeft Washington Nederland de afgelopen maanden gevraagd gedetailleerde data toe te sturen. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid opgeslagen gas in Nederlandse gasbergingen en hoeveel gas Nederlandse bedrijven in 2022 en 2023 denken te gaan verstoken.

Informatie

'Het is niet gek dat de Amerikanen dit soort vragen stellen. Vóór de aardbevingsproblematiek was Nederland een belangrijke gasexporteur en er zit nog veel gas in de Groningse ondergrond', zegt Lucia van Geuns, energiedeskundige van The Hague Centre for Strategic Studies. Van Geuns denkt dat de VS bij meer Europese lidstaten heeft gevraagd naar hun energievoorzieningen.

Europa importeerde dit jaar voor gemiddeld 20% van zijn gasverbruik uit Rusland, minder dan de 40% in de jaren daarvoor. Eind juli sloten EU-lidstaten een gezamenlijke deal voor gasbesparing, omdat president Poetin de export helemaal dreigt te staken. Er is echter nog veel nodig wil Europa het besparingsdoel — een reductie van 15% van het gasverbruik in de EU vóór 1 april 2023 — halen.