Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over de ontwikkelingen in Europa. In deze editie: Angela Merkel heeft de tredmolen van de politiek verlaten, maar wat nu? En: Matteo Salvini doet waar premier Meloni bang voor was.

1. Huiskamerdiplomaat Merkel spreekt maar zegt weinig...

Als bondskanselier vond Angela Merkel grote woorden duur; ze was er niet vaak op te betrappen. Bijna een jaar na haar vertrek uit het Bundeskanzleramt is ze weinig veranderd, is de conclusie na een groot interview met Merkel in Der Spiegel.

Dé vraag die op tafel kwam heeft natuurlijk te maken met de oorlog in Oekraïne. Was Merkel in het verleden niet te slap richting Vladimir Poetin? Wolfgang Schäuble, lang Merkels minister van financiën en CDU-boegbeeld, haalde kortgeleden naar de voormalige bondskanselier uit. Hij zei 'woedend' te zijn dat hij zelf wegkeek van het Russische gevaar. Maar Angela Merkel wil niet eens toegeven dat ze fouten maakte inzake Rusland, brieste hij.

Merkel behoort niet tot de grote kanseliers, vond Schäuble. Door zijn kritiek voelde huidig CDU-leider Friedrich Merz zich vorige week genoodzaakt voor Merkel op te komen.

De voormalig bondskanselier zelf stipt in het interview met Der Spiegel aan dat ze aan het einde van haar ambtstermijn geen invloed meer kon uitoefenen op het Kremlin. Ze was nog in functie, maar voor de Russen was ze al weg. 'Voor Poetin telt alleen macht. Bij zijn laatste bezoek had hij ook Lavrov (de Russische minister van buitenlandse zaken) meegenomen. Anders spraken we elkaar vaker onder vier ogen.'

In Europees verband kreeg ze de handen voor een nieuwe dialoog met Rusland niet meer op elkaar. Had die geholpen? In het overleg met Rusland 'kwamen we wat we ook probeerden geen millimeter meer vooruit', aldus Merkel.

... al moet een mens nooit iets uitsluiten

De voormalig bondskanselier heeft wel het idee dat het Westen door de 'Minsk'-onderhandelingen met Moskou over de aanhoudende gevechten in het Donetsbekken sinds 2014, Oekraïne de tijd gaf om zich militair te versterken. Ze doen net alsof ik in 2013 en 2014 niets anders te doen had, moppert ze verder. Er waren Duitse verkiezingen, de Griekse crisis speelde... 'Iedereen heeft het nu over de Russische oorlog, niemand over de deal tussen de EU en Turkije.'

Met de voormalige Amerikaanse president Barack Obama had Merkel ook contact, zegt ze. Ze zijn het eens over Poetin. 'Na de annexatie van de Krim door Rusland hebben we alles geprobeerd om verdere Russische invallen te verhinderen. We hebben de strafmaatregelen in detail met elkaar afgestemd.'

Bij een publiek optreden eerder dit jaar verwees Merkel naar wat CDU-boegbeeld Helmut Kohl volgens haar van de crisis had gevonden. Die had volgens haar 'al aan de tijd gedacht waarin men de relatie met Rusland weer ter hand kan nemen'.

In het gesprek met Der Spiegel hangt de suggestie in de lucht dat Merkel bij een vredesberaad over Oekraïne misschien een rol zou kunnen spelen. Maar niemand heeft haar daarvoor gevraagd, zegt de voormalig kanselier. 'Het is allemaal al gecompliceerd genoeg.'

Merkel 'was een wereldbemiddelaar, maar nu is ze een huiskamerdiplomaat', stelt Der Spiegel vast. 'Ik ben in de tijd van overdenken beland', zegt de voormalig kanselier zelf. Het gevoel van altijd als een hamster in een tredmolen te lopen, in Merkels woorden het 'Hamsterradphänomen', slinkt.

Der Spiegel sluit het gesprek af met te beschrijven hoe Merkel na het gesprek naar twee zwarte Audi's loopt 'die haar terugbrengen naar haar verbanningsoord. Naar Berlijn. Waar ooit moet blijken of de verpopte bondskanselier een vlinder zal worden.'

2. Salvini sloot havens maar is nu een bouwpaus

Bij het verdelen van ministersposten in de nieuwe rechtse regering in Italië, wilde premier Giorgia Meloni voorkomen dat haar electorale concurrent doch coalitiegenoot Matteo Salvini van Lega te veel aandacht voor zich zou opeisen. Dat er een risico was dat Salvini haar zou overvleugelen wist ze al enkele jaren.

Als minister van binnenlandse zaken in de periode 2018-2019 slaagde Salvini er als junior partner in de coalitie met de Vijfsterrenbeweging namelijk in om de binnenlandse politieke agenda geheel te kapen door schepen met uit de Middellandse Zee geredde asielzoekers de toegang tot havens in Italië te ontzeggen. Die acties stuwden zijn populariteit tot grote hoogten.

Wat later kwam daar de klad in, en Lega zakte bij de verkiezingen ver terug. Maar premier Meloni (Frattellli d'Italia) wist dat Salvini een risico bleef. Hij mocht niet meer 'binnenlandse zaken' runnen, want dan zou hij opnieuw de migratiekaart spelen, wist Meloni. Dus moest de Lega-leider zich in de nieuwe rechtse regering tevreden stellen met het ministerie van Infrastructuur en Mobiliteit.

Maar Salvini blijft Salvini. En dus is hij nu heel bedreven in het pluggen van grote werken in Italië. Recent incasseerde hij blij de lof van de organisatie 'Comitato Ponte Subito' die wil dat er een brug tussen Sicilië en Calabrië komt. Dat is een oude, miljarden kostende droom die rechts wel in haar verkiezingsprogramma opnam, maar waarvoor in de begroting geen geld is (lees hier wat de prioriteiten voor 2023 zijn).

In de dertig dagen dat Salvini minister was, veranderde meer dan in elf jaar, jubelde het comité. Salvini wil in Brussel aankloppen voor financiering, en wekte het slapende staatsbedrijf dat de brug moet voorbereiden tot leven.

Nog meer mooie, dure projecten? Salvini was bij de officiële opening van de M4-metrolijn tussen het vliegveld Linate en het centrum van Milaan. Uiteraard ruziede hij er met betogers.

En het blijft niet bij bouwen. Over migratiezaken, Salvini's favoriete onderwerp, zwaait nu minister van binnenlandse zaken Matteo Piantedosi - Salvini's voormalige kabinetschef - de scepter. De recente ruzie tussen Rome en Parijs over de Italiaanse weigering asielzoekers op te nemen had dan ook in zekere zin Salvini's handtekening.

Europamania in je mailbox?

Wil je deze Europanieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.

Waar moeten we deze week op letten?

• Eurocommissaris van energie Kadri Simson meldt zich dinsdag bij de industriecommissie van het Europees Parlement om te praten over het omstreden Brusselse voorstel voor een energieplafond.

• Het College van Eurocommissarissen hakt woensdag een knoop door over wat te doen met de EU-fondsen voor Hongarije. De voortekenen voor Boedapest zijn niet goed, getuige dit verhaal van FD-correspondent Mathijs Schiffers.

• Ook op woensdag: het voorstel van de Europese Commissie voor herziening van de regels voor verpakkingen. De daaraan verbonden recyclingdoelen die eerder uitlekten, leidden tot woede van de verpakkingsindustrie.

• Wanneer integreren de Europese kapitaalmarkten nu eens? De Brusselse denktank CEPS geeft daar woensdageen webinar over. In het Europees Parlement is op dezelfde dag een hoorzitting over de gecrashte cryptobeurs FTX.

• De EU-ministers van economische zaken spreken elkaardonderdag over de European Chips Act, waarmee de EU probeert bij halfgeleiders minder afhankelijk te raken van niet-Europese spelers.

• Denktank EPC heeft donderdag zijn jaarcongres met tal van sprekers, waaronder EU-klimaatchef Frans Timmermans, oud-voorzitter van de Europese Raad Herman Van Rompuy, schrijver Lea Ypi en de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev.

Meer lezen (en luisteren)?

€1 miljoen-vraag Gaan de nieuwe Europese begrotingsregels werken, vraagt de denktank CER zich in zijn podcast af.

€1 miljoen-vraag II Hoe moet de EU voorkomen dat China mooie sier maakt met grote projecten die de Unie financiert zoals de Pelješac-brug in Kroatië? Daarover gaat deze analyse.

€ 1 miljoen-vraag III Als het geschut in Oekraïne ooit zwijgt, hoe zorgt het Westen er dan voor dat Rusland betaalt voor wat het heeft aangericht? Hier overdenkingen van denktank CEPA. Lees ook dit stuk van Anne Applebaum: The empire must die. Pik dit stuk ook nog mee.

Spitsroeden De Belgische minister van buitenlandse zaken Hadja Lahbib bezocht als journalist de door Rusland bezette Krim. Als bewindspersoon ging ze afgelopen weekeinde op bezoek in Kiev. Eerder kreeg ze daarover kritische vragen van De Tijd en L'Echo.

Exportproduct Spanje krijgt 'Hollandse rotondes', met meer ruimte voor fietsers. El País legt uit hoe die werken.

Curieus Zo goed als vergeten, behalve in Tsjechië: het boek The egg and I van Betty MacDonald. Radio Praha zocht uit waarom Tsjechen het werk uit 1945 van de Amerikaanse schrijfster nog steeds lezen.

Armoede Een op de tien Britse onderwijzers moet er een baantje bijnemen om rond te komen, claimt de vakbond NASUWT.

Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.