Op zoek naar de macht wil de BBB, die hoog scoort in de peilingen voor de Statenverkiezingen, méér zijn dan een partij van en voor de boeren. 'Als alle boeren van Nederland op ons stemmen, halen we misschien één zetel.'
'Voor mij graag drie keer XL', zegt Caroline van der Plas als zij een witte koksjas krijgt aangereikt in de instructiekeuken. De partijleider van de BoerBurgerBeweging (BBB) is vrijdagochtend op werkbezoek in leerhotel Het Klooster van het MBO in Amersfoort. Van der Plas mag de pompoen en de wortels snijden voor de pompoenwortelsoep. 'Koken met Caroline, dat belooft wat', grapt het Tweede Kamerlid.
Het mbo-onderwijs is een belangrijk thema voor Van der Plas. 'We komen in Nederland een groot aantal vakmensen tekort. We hebben juist meer mbo'ers nodig. Praktisch opgeleide mensen redeneren veel meer vanuit het gezonde verstand dan universitair geschoolde mensen.' Wat Van der Plas met dit werkbezoek óók wil laten zien: de BBB is meer dan een partij van en voor de boeren. 'Wij zijn er voor iedereen.'
Henk Vermeer beaamt dat. Hij is naast campagneleider, mede-partijoprichter, beleidsmedewerker en fractiesecretaris óók de perswoordvoerder van de BBB. De BoerBurgerBeweging is wat hem betreft — ondanks de naam — het stadium van 'beweging' voorbij en is op zoek naar de macht. 'Wij zijn hét alternatief voor de VVD', zegt de voormalig partner van agrarisch communicatiebureau Remarkable bij een kop koffie in de Tweede Kamer.
De BBB heeft met Van der Plas nu nog één zetel in de Tweede Kamer, maar in de peilingen voor de Provinciale Statenverkiezingen van komende woensdag stevent de partij af op een grote overwinning. In de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel lijkt de BBB zich te kronen tot grootste partij.
Een goede uitslag betekent ook een sterke positie in de Eerste Kamer. In de recentste peiling koerst de BBB daar op negen zetels. Dat zou genoeg kunnen zijn om achter de VVD (vijftien zetels) de tweede partij te worden. 'Wij hopen met een groot rechts blok wetgeving van het kabinet in de Eerste Kamer te kunnen tegenhouden', zegt Van der Plas. 'Naast de stikstofwet zijn wij ook tegen de pensioenwet en de klimaatplannen.'
Het optimisme van de BBB in de campagne kan niet verhullen dat er binnen de partij ook met enige spanning wordt uitgekeken naar de periode ná de verkiezingen. De BBB wil koste wat het kost voorkomen dat de partij na een mogelijke verkiezingszege door interne strijd implodeert, zoals gebeurde bij twee andere nieuwkomers: de LPF en Forum voor Democratie.
Een electorale doorbraak is in Nederland vanwege het ontbreken van een kiesdrempel en de lage kiesdeler (het aantal stemmen dat nodig is voor een zetel) relatief makkelijk te bereiken, zegt politicoloog Léonie de Jonge van de Rijksuniversiteit Groningen. 'Maar om van een doorbraakpartij een stabiele factor te worden in het politieke landschap, is meer nodig dan alleen charismatisch leiderschap en media-aandacht. Dan gaat het vooral om het opbouwen van een goede partijorganisatie waarin duidelijke afspraken zijn gemaakt over zaken als de inspraak van leden, financiën en rekrutering van kandidaten. Bij veel nieuwe partijen op vooral de rechterflank ging het daar de afgelopen jaren mis.'
In de provincie Gelderland is de BBB verwikkeld in een nek-aan-nek race met de VVD. De snelle opkomst is 'absoluut geen zorg' voor de Gelderse lijsttrekker Rik Loeters. De BBB is naar zijn zeggen in de provincie al anderhalf jaar bezig met het opzetten van een team. 'We weten al wie onze verkenners voor de vorming van een coalitie kunnen zijn, we hebben een lijst namen voor gedeputeerden.'
Loeters, boerenzoon en directeur van een internationale groothandel in zuivel, was tot 2019 lokaal actief voor het CDA. Het breekpunt met het CDA zat voor hem op het stikstofdossier. 'Ik dacht: waarom komen jullie niet op voor die PAS-melders? Waarom laat je dat als CDA gebeuren?', zegt Loeters. Deze boeren zitten al jarenlang buiten hun schuld zonder de vereiste natuurvergunning, nadat de Raad van State in 2019 een streep had gehaald door het stikstofbeleid van het kabinet.
Vraag BBB’ers naar het stikstofbeleid en allemaal beginnen ze over de wat hen betreft onhaalbare eisen, verkeerde metingen en onrealistische deadline om in 2030 de helft minder stikstof uit te stoten. Voor de BBB zijn '2030' en de mogelijke onteigening van boeren absolute breekpunten tijdens de komende coalitieonderhandelingen in de provincie. Dat de BBB door die harde opstelling mogelijk in veel provincies in de oppositie belandt, hoeft volgens partijleider Van der Plas geen probleem te zijn. 'Ook vanuit de oppositie kunnen we het beleid beïnvloeden. Door onze druk zie je dat in de Tweede Kamer partijen als VVD en CDA nu ook minder rigide vasthouden aan de deadline van 2030.'
Oud-VVD'er Ilona Lagas voert de lijst voor de BBB in de Eerste Kamer aan. Zij is binnengehaald door Maurits von Martels, voormalig CDA-Kamerlid en nu lid van de vertrouwenscommissie die de lijst voor de BBB samenstelde. 'Er is nu veel te veel politieke koehandel in de Eerste Kamer', vindt Lagas, die wetten vooral op 'haalbaarheid, betaalbaarheid en uitvoerbaarheid' wil gaan beoordelen. De stikstofplannen van het kabinet zijn dat volgens haar allemaal niet.
De kandidaten voor de Eerste Kamerfractie van de BBB zijn deze week voor het eerst bijeengekomen. Op de lijst staan opvallend veel mensen met een juridische achtergrond, een mix van ex-VVD'ers en ex-CDA'ers, een voormalige FvD'er en één boer. Zo was kasteelheer en rechter Robert Croll tot voor kort voorzitter van de lokale afdeling van het CDA in Lochem. Croll biechtte in lokale media op dat hij zich eerst meldde bij CDA-lijsttrekker Theo Bovens voor een plek bij hem op de lijst, maar dat kon niet meer. Daarna klopt hij bij de BBB aan.
‘Het heersende verhaal is dat de BBB vooral het CDA leeg eet’, zegt opinieonderzoeker Sjoerd van Heck van Ipsos. 'Dat verhaal is maar ten dele waar. BBB trekt kiezers weg bij VVD en CDA, maar een vrij groot deel van de huidige aanhang is afkomstig van partijen als de PVV of Forum voor Democratie.'
Het kiezerspubliek van de BBB is de afgelopen maanden heterogener geworden, merkt Van Heck. 'Toen de BBB net opkwam, trok zij vooral kiezers die ontevreden waren over het stikstofbeleid. Nu de partij in de peilingen is gegroeid en meer media-aandacht krijgt, is de partij ook aantrekkelijk voor rechts-populistische kiezers. Zij maken zich ook druk om migratie, de economische situatie en de betrouwbaarheid van de overheid.'
Dat past ook bij een analyse van de site partijgedrag.nl, die het stemgedrag van BBB onderzocht in de Tweede Kamer. Dat komt het meeste overeen met dat van een gelegenheidscoalitie van SGP, Denk, JA21, SP en PVV. De BBB is net als de rechterflank bijvoorbeeld voorstander van een strenger asielbeleid en vindt in de SP een partner als het gaat om de woningmarkt en sociale zekerheid.
De BBB krijgt regelmatig het verwijt te nauwe banden te hebben met de agro-industrie, zoals de veevoederbedrijven en slachthuizen, en vooral hun belangen te vertegenwoordigen. Ook de Gelderse lijsttrekker Loeters heeft, sinds hij actief werd voor BBB, te maken gekregen met dat 'frame'. 'Maar ik heb een handelshuis. Als er geen boeren meer zijn in Nederland, heb ik méér werk, om voedsel te importeren.' Aan het eind van het gesprek benadrukt Loeters dat het bij de BBB echt niet alleen draait om stikstof en boeren. 'Als alle boeren van Nederland op ons stemmen, halen we misschien één zetel.'
Campagneleider Vermeer zegt het net iets anders: 'Stikstof staat symbool voor wat er volgens heel veel mensen mis is in Nederland. Daarom denk ik dat we de peilingen weleens zouden kunnen verslaan.'
