De grote overwinning van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen zet de onderhandelingen over het landbouwakkoord onder hoogspanning. De landbouwlobby ruikt zijn kans en eist rigoureuze aanpassingen aan het stikstofbeleid van het kabinet nu de BBB van Caroline van der Plas in de provincies en de Eerste Kamer in een klap is uitgegroeid tot een niet te negeren politieke speler. Komen die concessies er niet, dan dreigen verschillende agrarische belangenbehartigers het overleg over de toekomst van de landbouw te verlaten.

LTO Nederland, de invloedrijkste boerenlobbyclub, voerde dinsdag de druk op landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) flink op. In een schriftelijke verklaring eist LTO-voorman Sjaak van der Tak dat onteigening van boeren van tafel gaat, evenals de voorgenomen versnelling van de stikstofreductie. In de wet staat nu nog dat de stikstofuitstoot in 2035 moet zijn gehalveerd, het kabinet wil dit doel, mede op voorspraak van coalitiepartij D66, vijf jaar naar voren halen.

'Kabinet moet bewegen'

'Het stikstofbeleid zal aangepast moeten worden om het maatschappelijk draagvlakte vergroten', stelt Van der Tak. 'Willen we hier als agrarische sector uitkomen, dan zal het kabinet in de komende weken moeten bewegen.'

Actiegroep van boeren Agractie wil deze week al toezeggingen van Adema op deze punten. 'De grote winst van de BBB moet omgezet worden in beleidswijzigingen', zegt Agractie-leider Bart Kemp in een videoboodschap. Komt er geen handreiking van Adema, dan loopt Agractie van tafel, zo dreigt hij.

De onderhandelingen over het landbouwakkoord gaan deze woensdag en donderdag verder op een geheime locatie. Via dit polderoverleg probeert Adema samen met boeren, natuurorganisaties, provincies, supermarkten en voedselproducenten te schetsen hoe een duurzamere landbouw er in 2040 uit kan zien. Stikstofbemiddelaar Johan Remkes adviseerde het kabinet vorig najaar zo'n akkoord te sluiten.

Melkveehouders stappen op

Het kabinet maakte vooraf duidelijk dat de stikstofdoelen niet onderhandelbaar zijn tijdens het overleg over het landbouwakkoord, maar daar had de landbouwlobby vanaf het begin al geen boodschap aan. De stevige electorale dreun die de BBB heeft uitgedeeld aan de coalitie, geeft de landbouwclubs meer ruggensteun om aanpassingen te eisen. Ook voor de BBB zijn onteigening en de 'stikstofdeadline' van 2030 immers onbespreekbaar.

Los van de discussie over de stikstofdoelen zijn ook de plannen voor het creëren van 'landschapsgrond' een heikel punt in de onderhandelingen. Op deze mengvorm tussen landbouwgrond en natuurgebied is alleen extensieve landbouw (minder dieren, minder mest) nog toegestaan. Het kabinet wil dat de landschapsgronden gaan dienen als bufferzone rondom de beschermde Natura 2000-gebieden.

Boerenorganisaties vrezen dat hierdoor uiteindelijk veel landbouwgrond wordt opgeofferd voor natuur. De Dutch Dairymen Board, belangenbehartiger voor melkveehouders, stapte dinsdag om deze reden uit het overleg over het landbouwakkoord.

Bufferen tot in België

Ook LTO is kritisch. 'Wat gaan we doen als zich straks op landbouwgrond beschermde soorten gaan vestigen', zegt een LTO-woordvoerder. 'Dan betekent dat landschapsgrond een natuurbestemming krijgt en er om dat gebied ook weer een bufferzone moet komen. Zo bufferen we ons zelf België in. Wij willen de garantie dat landschapsgrond een landbouwbestemming houdt.'

De constatering van meerdere betrokkenen dat de gesprekken over het landbouwakkoord stroef verlopen, ook al vóór de Statenverkiezingen, is dus niet verbazingwekkend. 'Er liggen flinke patstellingen', verwoordt Kemp van Agractie een breder gedeelde opvatting in de agrarische sector. 'We zijn geen moer opgeschoten. Als er over de grondkwestie geen duidelijke afspraken komen, heeft verder praten geen zin.'

Ook binnen het kabinet wordt erkend dat een akkoord, dat er eigenlijk in april zou moeten liggen, nog niet in zicht is. 'Er liggen complexe vraagstukken op tafel, waarover de scherpe discussies tot nu toe zijn vermeden', zegt een Haagse ingewijde. 'De vraag is of april nog haalbaar is.'

Daarbij speelt ook de opstelling van de provincies aan de onderhandelingstafel een rol. De vraag is of de huidige gedeputeerden nog een handtekening willen zetten onder een landbouwakkoord, terwijl de BBB in alle nieuw gekozen Staten de grootste partij is geworden. 'Het is daarom niet ondenkbaar dat er pas een definitief akkoord ligt als de nieuwe provinciale colleges zijn geformeerd', zegt een bron.