Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over de ontwikkelingen in Europa. In deze editie: de Poolse premier Morawiecki komt naar Den Haag. Wat komt er dan ter sprake? Verder: betogingen in Servië en parlementaire onvrede over het roulerend EU-voorzitterschap.

1. Veel zware thema's op tafel in Den Haag...

Als de Poolse premier Mateusz Morawiecki woensdag op bezoek komt bij Mark Rutte, zijn er vast een hoop dingen te bespreken. Rutte zelf noemt bijvoorbeeld de situatie in Oekraïne, de komende Navo-top en 'rechtstatelijkheid'. In die laatste categorie passen veel zaken (kijk bijvoorbeeld wat er op maandag 5 juni bij het Europees Hof op de agenda staat).

Inderdaad: het conflict tussen Brussel en Warschau over de ondermijning van de onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht is nog lang niet opgelost. Nederland behoort al jaren tot de groep EU-lidstaten die de Europese Commissie pressen om op dit terrein niet te marchanderen. Daar zullen Rutte en Morawiecki het vast over hebben.

Maar er zijn ook nog wat nieuwe zaken die wellicht spraakwater vergen. Neem nu het plan van de regeringspartij PiS om een onderzoek te beginnen naar de invloed van Rusland in Polen. Dat klinkt onschuldig, maar in feite gaat het om een campagne om oppositiepartij PO zwart te maken. Want de PiS-politici die het onderzoek bedachten, stellen dat de PO toen het Polen in de periode 2007-2015 bestuurde, veel te afhankelijk heeft gemaakt van Russische energie.

Wat zat daarachter? is de vraag van de PiS-parlementariërs. Dat draait uit op een heksenjacht waarvan met name voormalig premier Donald Tusk, nu voorman van de PO, het doelwit is, zo stelt de oppositie. Dat onderzoek komt er louter omdat Polen in het najaar naar de stembus gaat, meent ze.

Critici noemen het werk van de onderzoekscommissie ongrondwettig. De Senaat schoot het plan ervoor af, maar het parlement nam het voorstel vrijdag bij een tweede stemming alsnog aan.

Dat Tusk doelwit is, blijkt uit uitlatingen van de PiS zelf. 'Als meneer Donald Tusk iets op zijn geweten heeft, dan zou hij zich zorgen moeten maken', zei een zegsman van de regeringspartij vorige week. De PiS vindt ook nog steeds dat Tusk de vermeende Russische betrokkenheid bij de crash in 2010 van het Poolse regeringsvliegtuig bij Smolensk (waarbij president Lech Kaczynski, de broer van de huidige PiS-leider om het leven kwam) in de doofpot heeft gestopt.

... en er komen er nog meer

Nog meer gesprekspunten? In de verkiezingskoorts jongleert de PiS met allerhande plannen die spraakwater opleveren. Onder het kopje 'leuke doch dure dingen voor de mensen' komt er een goedkope hypotheek met 2% rente tot een leningbedrag van een half miljoen zloty (€110.000) om het eigen woningbezit te stimuleren; de huidige rente is 9%.

Over de hypotheekrente in Polen heeft Nederland misschien niet veel te vinden, maar wellicht wel over normen en waarden. Onder het kopje 'cultuuroorlog' kondigde de door de PiS aangestelde kinderombudsman onlangs aan dat hij scholen gaat inspecteren die van een non-gouvernementele organisatie het predikaat LHBTI-vriendelijk hebben gekregen.

En dan nog een economische nabrander voor Mark Rutte: Polen behoort tot de vijf lidstaten die de invoer van graan en andere voedingsmiddelen uit Oekraïne bemoeilijken. Ze staan na een regeling met Brussel alleen de doorvoer toe. Nederland behoort tot een groep van twaalf lidstaten die de Europese Commissie over de kwestie om opheldering heeft gevraagd en een extra subsidie voor boeren uit de vijf lidstaten ter discussie heeft gesteld.

2. Protesten in Servië houden aan

Sinds begin mei bij twee schietpartijen achttien mensen om het leven kwamen, is het onrustig in Servië. Serviërs gingen de straat op om te demonstreren tegen de geweldcultuur die de regering van president Aleksandar Vucic zou stimuleren. Vucic' kamp organiseerde daarop tegenbetogingen.

Zo ook de afgelopen dagen. Vrijdag betoogden supporters van de president in Belgrado, zaterdag was het de beurt aan zijn critici. Hun mars, inmiddels de vierde sinds het geweld van begin mei, trok in zware regen tienduizenden mensen. De betogers stelden zich onder meer op bij het hoofdkantoor van de Servische publieke omroep RTS, die ze betichten van gekleurde berichtgeving. De zender staat onder controle van Vucic.

Bij de pro-Vucicdemonstraties wijzen waarnemers er op dat de president het overheidsapparaat gebruikt om van heinde en verre mensen naar de hoofdstad te voeren om daar hun steun aan de president te betuigen. Voor het halen van fans zette de regering vrijdag ook bussen uit Bosnië, Montenegro en Noord-Macedonië in, en zelfs touringcars uit Kosovo. Met dat land waarmee Vucic een slechte relatie heeft en waar de spanningen rond de Servische minderheid zaterdag weer opliepen.

De president legde zaterdag wel het voorzitterschap van zijn partij SNS neer. Maar een echte geste is dat niet. Hij blijft staatshoofd, en de SNS sluit zich aan bij de Volksbeweging voor de Staat, die Vucic eerder opzette, en die hij zelf leidt.

3. Parlement moet niets van Hongaars voorzitterschap hebben

Mag Hongarije gezien de rechtsstaatproblemen in dat land eigenlijk wel het voorzitterschap van de EU bekleden? Het Europees Parlement debatteert woensdag over die vraag, en stemt donderdag over een op het eerste oog breed gesteunde resolutie.

Hongarije zou de voorzittershamer in juli 2024 ter hand nemen. In principe kan het parlement dat niet verhinderen. Maar de resolutie zou aangeven dat het Hongaarse EU-voorzitterschap van de kant van de volksvertegenwoordiging op weinig samenwerking kan rekenen.

Op de achtergrond speelt dat de Europese Commissie een besluit moet nemen over wat te doen met de tientallen miljarden aan subsidies uit het coronaherstelfonds en de EU-cohesiefondsen voor Hongarije. Die bevroor ze vorig jaar, maar het parlement vreest dat Brussel een gedeelte gaat vrijgeven omdat Boedapest enige gewenste justitiële hervormingen heeft doorgevoerd (bekijk ook dit korte webinar van het Institut Jacques Delors).

Nou is het niet één en al coöperatie in de Hongaarse hoofdstad. Vorige week bleek dat Hongarije honderden mensensmokkelaars heeft vrijgelaten. De regering van premier Viktor Orbán zegt dat ze geen geld heeft voor hun detentie. Buurlanden zijn razend: zij vrezen dat de smokkelaars hun oude stiel weer oppakken en beschouwen de Hongaarse maatregel als chantage.

Europamania in je mailbox?

Wil je deze Europanieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.

Waar moeten we deze week op letten?

• De EU-ministers van Europese zaken spreken dinsdag over de rechtsstaatperikelen in Polen en Hongarije. Hun bijeenkomst dient ook als voorbereiding op de Europese top in juni.

• De Europese Politieke Gemeenschap (EPC) komt donderdag bijeen in Moldavië. Er zijn 47 landen aanwezig. Lees dit verhaal van de FD-correspondenten in Brussel om de achtergrond van de EPC te begrijpen. Het Martens Centre, de denktank van de EVP, houdt dinsdag een debat over Russische energie en Moldavië.

• Donderdag en vrijdag praten vertegenwoordigers van de EU-lidstaten over transport- en telecomzaken - denk rijbewijzen en verkeersovertredingen, denk uitstoot door de scheepvaart. Maar Duitsland en Italië willen het ook hebben over het goederenvervoer over de Brennerpas (lees deze editie van Europamania uit april).

• ECB-president Christine Lagarde spreekt donderdag op het congres van de Duitse spaarbanken in Hannover. Net als CDU-voorman Friedrich Merz en minister van financiën Christian Lindner.

• In debatcentrum De Balie begint donderdag het Forum on European Culture. Met voordrachten van Simon Schama en Peter Frankopan.

Meer lezen (en luisteren)?

Armageddon Alleen de titel van dit stuk is al razend interessant: 'Hoe Duitsland zijn auto-industrie verloor'. Het is nog niet zover, maar lees deze analyse. Pak ook dit artikel van FD-correspondent Gerben van der Marel er nog eens bij. Oh, de FAZ doet nog een duit in het zakje: Duitsland is rijp voor de sloopkogel.

Reprise De Turkse kiezer besloot president Erdogan nog eens vijf jaar macht te gunnen. Wat betekent dat voor Europa?

SuperlatievenEen tsunami tegen Sánchez, een noodlottige avond voor de sociaaldemocratische PSOE: de gemeentelijke en regionale verkiezingen in Spanje draaiden uit op een echec voor premier Pedro Sánchez.

Het milieu In Parijs is maandag een meerdaagse, mondiale anti-plasticconferentie begonnen. Zo'n 175 landen zijn vertegenwoordigd.

Big Brother Tesla heeft last van een groot datalek, zo wijst onderzoek van de Duitse zakenkrant Handelsblatt uit. De Duitse vakbonden vragen om opheldering en Europese toezichthouders zijn gealarmeerd.

Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking. Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.