Het was hét Britse zomerplaatje van 2015. Roman Abramovich was in juli dat jaar met zijn jacht van £ 300 mln naar West-Schotland gevaren en daar aan wal gegaan. De Russische oligarch staat op de foto met mannen, die bodyguards lijken te zijn, maar van wie snel komt vast te staan dat het zakenpartners zijn.

De Daily Mail fotoshopt bij alle mannen hun vermogen, oplopend van £ 600 mln tot 'minstens £ 1 mrd'. Abramovich spant de kroon. De Rus, vooral bekend als eigenaar van de Londense voetbalclub Chelsea FC, is op dat moment £ 5,9 mrd waard.

Inmiddels is dat vermogen opgelopen tot £ 9,3 mrd, waarmee Abramovich dertiende staat op de Britse rijkenlijst van The Sunday Times. Maar of hij deze zomer opnieuw op vakantie kan gaan in zijn tweede vaderland is twijfelachtig. Vooralsnog komt hij het Verenigd Koninkrijk niet in. Zijn visum is verlopen en de Britse overheid wil dat niet zonder meer verlengen. Laat Abramovich eerst maar eens uitleggen hoe hij aan zijn geld is gekomen.

Het tekent de nieuwe houding van de Britten jegens rijke Russen. Jarenlang stond voor hen de deur wagenwijd open. Maar sinds de vergiftiging van de voormalige dubbelspion Sergej Skripal op Britse bodem staat premier May onder druk om de Russische elite in haar land aan te pakken, zeker als ze vriendjes zijn van president Vladimir Poetin, die geldt als het brein achter de actie.

Rubber eenden

Abramovich werd 51 jaar geleden geboren in Saratov, 850 kilometer ten zuidoosten van Moskou. Zijn ouders overlijden op jonge leeftijd kort na elkaar, waardoor hij op zijn derde al wees is. Een oom ontfermt zich over de jongen en neemt hem mee naar het barre Noord-Rusland, waar hij opgroeit.

De wilde jaren negentig, waarin Rusland communisme inruilt voor kapitalisme, zijn voor Abramovich bepalend. Hij begint deze periode als sjacheraar; hij importeert speelgoed zoals rubber eenden en dreigt nog even de cel in te gaan als hij beschuldigd wordt van het stelen van containers met diesel. Crescendo gaat het als Abramovich een ontmoeting heeft met Boris Berezovski, een wiskundige die goed weet in te spelen op de mogelijkheden die ontstaan in Rusland. Samen kopen ze het oliebedrijf Sibneft voor $ 100 mln, een fractie van de marktprijs.

De toenmalige president Boris Jeltsin, die zijn herverkiezing dankt aan de steun van de oligarchen, vindt het allemaal best. Maar Poetin, die hem begin deze eeuw opvolgt, staat er anders in. Poetin wil de gigantische vermogens van de oligarchen terugbrengen onder staatscontrole en ontketent een heksenjacht op hen. Michail Chodorkovski belandt achter de tralies, Berezovski vlucht naar Engeland.

Abramovich wordt met rust gelaten. Waarschijnlijk speelt mee dat de stille oligarch, in tegenstelling tot die andere twee, geen politieke ambities heeft. En misschien is er meer. De geruchten dat Abramovich onder meer meebetaalde aan wat 'Poetins paleis' is gaan heten, een megalomaan gebouw aan de Zwarte Zee dat het persoonlijke buitenverblijf van Poetin zou zijn, zijn hardnekkig.

Publiekslieveling

In 2005 verkoopt Abramovich Sibneft voor £ 7,5 mrd aan het Russische staatsbedrijf Gazprom. Berezovski is op dat moment al de tent uitgewerkt. Hij klaagt Abramovich daar later tevergeefs voor aan en sterft in 2013 onder nooit helemaal opgehelderde omstandigheden.

Abramovich is sinds 2003 eigenaar van Chelsea FC en daarmee bekend bij het Britse publiek. Toch is hij voor velen een mysterie gebleven. Natuurlijk, hij vertoont zich vaak op de tribune van Chelsea, en de scheidingen van zijn tweede en derde vrouw, waarmee hij respectievelijk vijf en twee kinderen heeft, zijn goed gedocumenteerd. Maar wie er nu werkelijk schuilt achter het gezicht met die stoppelbaard en dromerige ogen, blijft een raadsel.

Het bezitten van een voetbalclub wordt door rijke Russen gezien als een goede verzekering tegen een aanval uit welke hoek dan ook. Het maakt van hen een publiek figuur en - als er successen volgen, zoals bij Chelsea - een lievelingetje van een grote schare fans. Dat moet garanderen dat de autoriteiten je met rust laten.

Voor Abramovich heeft dat lange tijd gewerkt. Maar nu mogelijk niet meer.