In een poging om economisch minder afhankelijk te zijn van de grote Chinese markt, opende Litouwen een diplomatieke vertegenwoordiging van Taiwan. Het land ruikt de kans op Taiwanese investeringen in de halfgeleiderindustrie.
Vanaf de zestiende verdieping in de toren waar de Taiwanese diplomaten zijn gevestigd, kijkt Eric Huang uit over de besneeuwde oevers van de Neris-rivier. Vlokken dwarrelen langzaam voor het raam, in de verte is de tv-toren van Vilnius net te ontwaren. ‘Dit is het eerste kantoor dat we in achttien jaar geopend hebben: we wilden er iets bijzonders van maken.’
Het bijzondere zit hem niet in het uitzicht. Huang vertegenwoordigt ‘Taiwan’ in Litouwen. Niet de Taiwanese hoofdstad Taipei, zoals in de meeste landen op de wereld, maar gewoon Taiwan. De naam van de de facto ambassade luidt dan ook ‘Taiwanese vertegenwoordiging’ en bij de receptie staan de Taiwanese en Litouwse vlaggen broederlijk naast elkaar. Het kantoor is net geopend en overal staan nog dozen waarin printers en andere apparatuur werden afgeleverd. Snoertjes zijn nog niet weggewerkt in de ontvangstbalie.
Omdat de Chinese regering Taiwan niet beschouwt als onafhankelijk bestuurd land, maar als een afvallige provincie, geldt volgens Peking het ‘Eén China-beleid' waarin geen ruimte is om Taiwan te zien als een aparte entiteit. Dat dwingt Taiwan op internationaal terrein zeer voorzichtig te werk te gaan. Ook in Nederland is de diplomatieke vertegenwoordiging vernoemd naar hoofdstad Taipei. Op de Olympische Winterspelen in Peking doen Taiwanese atleten mee onder de noemer ‘Chinees Taipei’. Om dezelfde reden heeft Taiwan geen zitting in de VN.
China stelt zich de laatste jaren een stuk strenger op zodra het merkt dat bedrijven of overheden Taiwan als onafhankelijk land beschouwen. Dat Litouwen de mogelijkheid bood om de vertegenwoordiging naar Taiwan te vernoemen, is voor Peking duidelijk een stap te ver — ook al zit Litouwen formeel nog altijd op de lijn dat er één China bestaat.
Peking laat zijn onvrede over de Litouwse opstelling blijken. In december verwijderde China 'Litouwen’ van de lijst met landen van herkomst voor invoerproducten, waardoor de Chinese douane een aantal dagen niets kon verwerken. Deze onaangekondigde zet zorgde voor veel onzekerheid bij de Litouwse bedrijven. Een paar dagen later was de feitelijke blokkade weer opgeheven en beweerde Peking — bij monde van staatskrant The Global Times — dat er geen sprake van was geweest.
China zou achter de schermen ook druk uitoefenen op grote internationale bedrijven die in Litouwen actief zijn. Continental, het grote Duitse autobandenconcern, stak €95 mln in een gloednieuwe fabriek om hightechonderdelen te maken. Het bedrijf biedt zo’n duizend arbeidsplaatsen. Volgens Reuters zou China geprobeerd hebben om Continental zo ver te krijgen om Litouwen weer te verlaten — iets waar de onderneming zelf overigens geen commentaar op levert.
‘Druk uitoefenen op bedrijven: dat is een nieuw escalatieniveau', stelt de Litouwse onderminister voor buitenlandse zaken Mantas Adomenas in zijn ruime werkkamer op het ministerie. Hij legt uit dat de erkenning van Taiwan een belangrijke principiële kwestie is voor Litouwen. ‘Het is vitaal voor het voortbestaan van Litouwen en de Baltische landen. Kijk maar naar wat er nu gebeurt met de dreiging richting Oekraïne: daar zien we een poging om de wereldorde af te dwingen ongeacht wat de mensen in een land zelf vinden.’
Met nog geen drie miljoen inwoners lijkt Litouwen niet de aangewezen kandidaat om het grote China tegen de haren in te strijken. Maar volgens Adomenas dwingt de mondialisering ook kleinere landen om verder te kijken dan alleen direct over de grens.
Jarenlang beperkten de Baltische overheden zich met hun kritiek vooral tot Rusland en Wit-Rusland, en steunden landen als Oekraïne en Georgië. Maar dat is te beperkt, meent Adomenas. ‘Iets wat in Hong Kong gebeurt, kan Litouwen beïnvloeden. De inwoners daar hebben ook inspiratie geput uit onze onafhankelijkheidsstrijd in de jaren negentig.’
‘Onze economie was in Azië disproportioneel afhankelijk van China, zo’n afhankelijkheid kan worden misbruikt’
Volgens Adomenas is ook het aanboren van nieuwe markten als Taiwan alle diplomatieke onenigheid en economische pijn waard. ‘Onze economie was in Azië disproportioneel afhankelijk van China. Zo’n afhankelijkheid kan worden misbruikt om op politiek vlak dingen gedaan te krijgen. Zo waren we tot een aantal jaar geleden nog voor 100% afhankelijk van Russisch gas, het is simpelweg verstandig beleid om niet al je eieren in één mandje te leggen.’
Taiwan is natuurlijk veel kleiner dan China, maar op een terrein is het een mondiale reus: microchips. De Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) maakt bijna 60% van ‘s werelds halfgeleiders. Tijdens de pandemie steeg de vraag naar chips — en daarmee halfgeleiders — exponentieel, en daarmee versterkte Taiwan ook zijn strategische positie in de markt. Sinds de vertegenwoordiging in Vilnius werd geopend, kondigde Taiwan €200 mln aan investeringen aan in de Litouwse economie, en nog eens €1 mrd aan kredieten.
Onbevestigde geruchten doen de ronde dat er een grote Taiwanese chipfabriek in Litouwen gaat komen. ‘De toeleveringsketens dienen overal op de wereld ingekort te worden’, laat vertegenwoordiger Eric Huang diplomatiek weten. ‘Dat betekent voor Taiwanese bedrijven: investeren in de VS en Europa.’
Adomenas verzekert dat de Taiwanese investeringen niet ingecalculeerd waren bij het besluit van de erkenning. ‘Maar dat Taiwan en Taiwanese bedrijven nu zeer positief tegenover Litouwen staan, is natuurlijk een enorme kans’, aldus de onderminister. Litouwen is daarbij een interessante plek voor Taiwan, want het beschikt over een laserproductie-industrie van wereldklasse. En uitgerekend de productie van de volgende generatie van halfgeleiders vergt krachtige lasers.
‘Wij waren van plan om dit jaar een fabriek te openen in China voor onze sensors. Dat moeten we nu heroverwegen’
Eén van grotere spelers in de lasersector, de Brolis-groep, toont zich echter kritisch over de manier waarop de Litouwse overheid de handreiking naar Taiwan heeft gedaan. Het besluit kwam als een verrassing, vertelt technisch directeur en medeoprichter Kristijonas Vizbaras. ‘Wij waren van plan om dit jaar een fabriek te openen in China voor onze sensors. Dat moeten we nu plotseling heroverwegen.' Niet dat de Brolis-groep tegenstander is van het besluit. 'Maar een waarschuwing was wel erg fijn geweest. Nu moeten wij — en ook onze concurrenten — zelf de klappen opvangen.’
