De tafel die ontwerper Anna van Eck vorig jaar presenteerde op de Dutch Design Week, leidde in eerste instantie tot opgetrokken wenkbrauwen. Het blad staat namelijk scheef, en niet zo’n beetje ook. De tafel functioneert pas als tafel als je eraan plaatsneemt en het blad op je schoot legt. ‘Toen mensen dat doorkregen, stonden ze in de rij om het te proberen’, vertelt Van Eck. Want er moet een wisselwerking ontstaan: dan gebeurt er iets. En dat zelf voelen en ervaren viel in de smaak. ‘Zodra je opstaat van tafel, zakt het blad weer terug in zijn oude positie.’

Het was niet de eerste keer dat Van Eck een meubel lanceerde dat niet meteen doet wat het moet doen. Althans, wat het in onze ogen zóú moeten doen. Haar Collapsed Shelf is een kast met planken die niet op hun plek blijven zitten, tenzij je ze stut met je spullen: een boek, een vaas, iets stevigs. En de Imbalanced Wardrobe is een kapstok waar de ene jas van afvalt als je de andere eraf haalt. ‘Die doet het leuk in restaurants doordat-ie interactie tussen gasten uitlokt’, zegt Van Eck. ‘Je moet samenwerken om de jassen op hun plek te houden.’

Verwachtingen

Dat veel mensen in eerste instantie geïrriteerd raken door haar ontwerpen, begrijpt Van Eck wel. ‘Aan een scheve tafel heb je toch niets, is de gedachte. Maar dat heeft alles met verwachtingen te maken. Mijn ontwerpen vragen om interactie tussen gebruiker en object, en dat roept iets op bij de meeste mensen. Het maakt ze bewust van zichzelf, van de dingen om hen heen. En dat vind ik waardevol, zeker in deze tijd.’

Aan het begin van de pandemie ontwierp ze Spinning Candles, kaarsen met een brede, bolle onderkant, die alleen overeind blijven als je ze ronddraait als een tol. ‘Ze staan symbool voor de constant en snel bewegende wereld waarin we leven en wat er gebeurt als die, bijvoorbeeld door corona, ineens tot stilstand komt.’

Kletsnatte voeten

Wie het nut niet inziet van een tafel die je eerst moet optillen voor je eraan kunt schrijven, of van kaarsen die niet rechtop blijven staan, heeft het werk van de Griekse ontwerper Katerina Kamprani nog niet gezien. Zij ontwierp The Uncomfortable, een collectie gebruiksvoorwerpen die bewust zo zijn ontworpen dat ze onbruikbaar zijn. Zoals een paar regenlaarzen met open teen, waardoor je voeten alsnog kletsnat worden. Een stoel waarvan de leuningen zo dicht bij elkaar komen dat er geen lichaam meer tussen past. Een vork die, op de plek waar normaal een steel zit, een kettinkje heeft, waardoor hij slap naar beneden hangt. Kamprani geeft ruiterlijk toe dat je er niet mee kunt eten, en dat dat ook niet de bedoeling is. Is haar werk dan alleen maar rebels, bedoeld om te irriteren? Nee, volgens de ontwerper is het meer dan dat. ‘Ik pas de vormentaal van alledaagse producten aan om je te verrassen’, zegt ze. ‘Maar ook om de complexiteit van de dingen om ons heen bloot te leggen en je te helpen de simpele dingen om je heen te waarderen. Daarmee laat ik voorwerpen die we kennen als praktisch, een ervaring bieden op emotioneel niveau.’

De motivatie van Anna van Eck komt uit dezelfde hoek. ‘Ik heb ontdekt dat ik met meubels mensen uit hun comfortzone kan halen en ze zo kan laten nadenken over zichzelf en hun omgeving. Dat vind ik mooi. Ik hoef niet zo nodig nog meer functionele meubelstukken af te leveren. Die zijn er al genoeg.’ Zowel het werk van Van Eck als dat van Kamprani was recentelijk te zien in Düsseldorf, op de expositie ‘Subversives Design’, waar design werd getoond dat op de een of andere manier ontwricht of ondermijnt.

‘Ik hoef niet zo nodig nog meer functionele meubels af te leveren. Die zijn er al genoeg’

Wegwerpartikelen

Andersom bestaat natuurlijk ook: design dat er wankel, zwak of zelfs onbruikbaar uitziet, maar het niet is. Daarmee maakten we in 2006 al kennis, toen Maarten Baas zijn Clay Furniture introduceerde. Onlangs studeerde Melvin Pijnaker in Den Haag af als productontwerper. Kort daarna lanceerde hij zijn Statera-plantenpot, een trechtervormige pot, die balanceert op een scherpe punt en eruitziet alsof hij elk moment kan omvallen. Doordat de pot van beton is en de tafel van eikenhout, vermoed je dat het twee aparte producten zijn. Maar niets is minder waar: de punt van de pot is stevig verklonken in de bijbehorende tafel, waar de pot in vastgeschroefd zit. ‘In een wereld waar meubels wegwerpartikelen lijken, wil ik objecten introduceren die uniek en hoogwaardig zijn’, zegt Pijnaker, die zijn producten in eigen studio vervaardigt. ‘Meubels die aanleiding zijn voor een gesprek.’

Het meubel als conversation starter. Ontworpen om ons uit balans­ te brengen, waardoor we onze verwachtingen wel móéten bijstellen. We hebben zelf misschien niet eens door hoezeer we dat nodig hebben.

Dit artikel is gemaakt door de redactie van FD Persoonlijk. Lees al onze verhalen op fd.nl/persoonlijk.