Robin Verstraten krijgt als kind de diagnose asperger, een vorm van autisme. De basisschool adviseert vmbo of havo, maar Robin wil naar de universiteit. Samen met zijn moeder doet hij er alles aan om te laten zien dat hij het kan. Nu heeft hij twee masterdiploma's op zak en moet hij de headhunters van zich afslaan. 'Ik wil dat het anderen ook lukt.'
'Robin heeft asperger. Zijn sociale en organisatorische capaciteiten zijn erg van de situatie afhankelijk. Het is daarom ook moeilijk om te voorspellen hoe Robin zijn deelname aan Junior College Utrecht weet te managen.'
Robin Verstraten is vijftien als een docent van de middelbare school hem voordraagt voor een extra studieprogramma op de universiteit. De scholier valt op door zijn enthousiasme voor bètavakken, maar heeft ook asperger, schrijft de docent in de toelichting. Een afwijzing volgt: de 'dynamische omgeving' van de universiteit zou bij Robin tot problemen kunnen leiden. Zijn hoge cijfers in de derde klas zijn bovendien geen garantie voor succes in de bovenbouw.
Verstraten is inmiddels 23 en net afgestudeerd aan de Universiteit Utrecht, de universiteit die hem acht jaar geleden afwees. Hij mag dan een studie wiskunde én natuurkunde hebben afgerond en zijn scriptie The fractional Langevin equation met een Nobelprijswinnaar hebben besproken, het voorval raakt hem nog steeds. 'Veel van mijn vrienden op de universiteit zijn wel tot dit voorprogramma toegelaten. Als ik wel mee had mogen doen, had ik al eerder een vriendengroep gehad. Ik pas perfect bij die mensen.'
Ook moeder Monique van Eijkelenburg (61) kan zich de afwijzing nog precies herinneren. Ze begreep er destijds niets van en kreeg na een beroep op de Wet Bescherming Persoonsgegevens de voordracht in handen. 'De toelichting heeft mij zo woedend gemaakt', zegt ze. 'Je wilt dat een diagnose aan mensen uitlegt hoe je met bepaalde minder positieve eigenschappen om kunt gaan', vult Robin aan. 'In plaats daarvan wordt het op veel plekken gebruikt om tegen iemand te zeggen: je kunt dit niet.'
Van Eijkelenburg, van huis uit lobbyist en strateeg, kijkt al zes jaar uit naar dit moment. Het afstuderen van haar zoon is een emotioneel slotstuk op een jarenlange strijd tegen starre regels in het onderwijssysteem en vooroordelen over asperger. Te vaak ziet ze dat buitenstaanders, van scholen tot zorginstanties en werkgevers, jongeren met een label onvoldoende begrijpen. Eindelijk kan ze iedereen die dacht dat een universitaire studie voor Robin niet mogelijk was het tegendeel bewijzen.
Ook Robin deelt graag zijn verhaal. 'Voordat ik naar de universiteit ging, was ik nog heel voorzichtig. Het klinkt arroganter dan ik wil, maar ik zit nu in een positie waar ik gewoon kan zeggen wat ik vind. Het is gewoon superkut voor al die anderen. Ik wil zorgen dat het anderen ook lukt, want niet iedereen heeft een moeder zoals deze.'
'Die anderen' zijn jongeren zoals Robin, die vaak vanwege hun gedrag op jonge leeftijd het advies krijgen om naar het speciaal onderwijs, vmbo of mbo te gaan. Ze zouden beter 'met hun handen kunnen werken', maar haken om allerlei redenen af. 'Als je net zoals Robin een introverte denker bent en heel erg bèta en hierin niet genoeg gezien wordt op de middelbare school, dan loop je tussen je 15de en 26ste jaar gewoon helemaal vast', zegt Van Eijkelenburg. 'Dat is forse kapitaalvernietiging. Het bedrijfsleven zit te springen om bèta's met een analytisch vermogen en hyperfocus.'
Robin weet al sinds zijn dertiende dat hij naar de universiteit wil. Thuis ontpopt hij zich tot echte nerd — zijn woorden — met puzzels en zelfgebouwde bestuurbare auto's. Later komt daar de pyraminx bij: een Rubiks kubus in piramidevorm. In 2019 eindigde hij op de tiende plaats bij de wereldkampioenschappen in Australië.
Robin is als kind ook heel gevoelig voor prikkels, neemt vaak elk woord letterlijk en kent op de basisschool soms geen rem in zijn gedrag. Op zijn twaalfde krijgt hij de diagnose asperger, ADHD en dyslexie. Hij heeft dan al meerdere onderzoeken achter de rug, inclusief een dreigende uithuisplaatsing van Jeugdzorg (die wordt ingetrokken). De diagnose is vooral een opluchting.
Door zijn behandelingen bij de jeugdtherapeut en diverse trainingen leert Robin met zijn gedrag om te gaan. 'Er zijn genoeg instanties geweest die gezegd hebben dat ik niet normaal ben', zegt Robin. 'Dat boeide me niks, als je me maar eerlijk behandelt. Ik was ook vrij praktisch; zo'n label gaf me de mogelijkheid om dingen te leren die ik niet goed begreep.'
Als Robin in groep 8 het advies krijgt om naar het vmbo of de havo te gaan, lijkt de universiteit onhaalbaar. Maar na een begin op de havo stroomt hij al snel door naar het vwo. Toch is het elk jaar spannend of hij overgaat. Vooral Nederlands, Frans, Duits en geschiedenis zijn een drama. Hij raakt vaak verstrikt in de teksten die veel lesmethoden gebruiken, ook bij biologie. 'Bètavakken zijn zo zwaar op tekst georiënteerd', legt Robin uit. 'Als je dat niet bent, dan mis je de belangrijkste punten.'
Samen met zijn moeder zoekt Robin manieren om de stof beter te begrijpen. Beelden helpen, net als voorlezen en stampen. Als hij een toets met veel feitenkennis heeft, staat hij om 06.00 uur op zodat zijn moeder de stof 'erin kan drillen'. Zijn doel, de universiteit, houdt hem op de been.
Ondertussen mailt Van Eijkelenburg met Tweede Kamerleden en zorginstanties om de vele hindernissen voor Robin aan te kaarten. Mede door haar inspanningen kunnen scholieren met dyslexie een tweede vreemde taal laten vallen. Ze ergert zich ook aan de onwetendheid over psychische beperkingen. Waarom niet meer focus op de pluspunten? Voor docenten maakt ze elk jaar een A3 met tips. Laat Robin bij een schoolreis bijvoorbeeld niet door de modder kruipen, maar geef hem een taak als fotograaf.
Robin slaagt voor zijn vwo-diploma en heeft dat niet alleen aan de inspanningen van zijn moeder te danken, maar ook van zijn mentor. 'Hij zag gewoon dat ik het kon', zegt Robin geëmotioneerd. 'Zonder zijn moeite had ik niet op het vwo gezeten.'
Om een nieuwe afwijzing van de universiteit te voorkomen, laat Robin zich opnieuw testen bij de psychiater. Die ziet zoveel vooruitgang dat de diagnose asperger vervalt. Vanaf dat moment is school geen gevecht meer. 'Sinds ik op de universiteit zit, gaat alles goed. Dat ik in de diepste details kan graven, is hier een voordeel. Ik heb een 9 voor mijn scriptie. Waarom moest ik ook alweer naar het vmbo?'
Hij vertelt trots over zijn vrienden en de online presentaties die hij geeft. 'Om het ruwweg samen te vatten, een boel mensen op de faculteit zijn ook gewoon een stelletje autisten', zegt Robin lachend. 'Zij zijn ook detailgericht en niet heel erg van de spontane activiteiten. Een spelletjesdag plannen we bijvoorbeeld altijd een maand van te voren.'
‘Ik wil hem in mijn groep, want hij heeft de ziel van een onderzoeker. Hij is een avonturier die niet bang is voor het onbekende.’
Hoewel Robin van headhunters allerlei aanbiedingen krijgt, hoopt scriptiebegeleider Cristiane de Morais Smith dat hij kiest voor een promotieplaats. 'Robin is een van mijn beste studenten', zegt de hoogleraar theoretische fysica enthousiast. 'Hij praat met iedereen en is extreem gemotiveerd. Ik wil hem in mijn groep, want hij heeft de ziel van een onderzoeker. Hij is een avonturier die niet bang is voor het onbekende.'
Robin maakt eerst een wetenschappelijk artikel af en hakt daarna de knoop door. Een ding weet hij zeker: 'Ik wil niet bij een werkgever werken die geen autismekenmerken tolereert.'
Autisme is een ontwikkelingsstoornis met verschillende gradaties. Vaak zijn er problemen met communicatie en sociale interactie.
Volgens het Nationaal Jeugdinstituut heeft 2,5% van de kinderen tussen de 4 en 12 jaar autisme of een aanverwante stoornis. Dit staat gelijk aan ongeveer 40.000 kinderen. Bij jongens komt autisme ruim twee keer zo vaak voor als bij meisjes. De expertisewerkgroep Vanuit autisme bekeken schat dat een derde tot de helft van de kinderen die zonder onderwijs thuiszit, autisme heeft, maar officiële cijfers ontbreken.
Monique van Eijkelenburg en haar zoon Robin Verstraten vinden dat scholen meer mogelijkheden moeten krijgen om passende oplossingen te bedenken voor jongeren met een diagnose. Denk aan een uitzondering om Nederlands (vooral literatuur) met een onvoldoende af te sluiten, als dat het enige struikelblok is om naar de universiteit te gaan. Kleinere klassen helpen ook, net als meer én betere docenten. En gebruik meer variatie in lesmethoden, zodat iemand met autisme de stof beter begrijpt.
Achtergrondverhaal over autisme: Hét ‘auti-gen’ bestaat niet, hoe werkt autisme dan?
Autisme op de werkvloer: Anders dan anderen, maar niemand die het ziet
Achtergrondverhaal: Hoe carrière maken met een arbeidsbeperking wél lukt
