Ben Sasse maakt zich zorgen. Deze Republikeinse senator uit Nebraska ziet met frustratie hoe complotdenken vat krijgt op zijn partij. Sasse is zelf een conservatief volgens het plaatje: bezorgd over erosie van lokale gemeenschappen, gebrek aan ruggengraat bij de jeugd en een vermeend gebrek aan trots op Amerika. Hij heeft er verschillende boeken over geschreven en iedereen snapt dat de vrij jonge Sasse - hij is 48 - nog heel wat ambities heeft binnen de Republikeinse partij.
Normaal zou iemand als Sasse volop in de kijker hebben gestaan nu de partij kauwt op wat een van de grootse nederlagen is in de Amerikaanse politiek: een president die geen tweede termijn krijgt. Sasse heeft de Republikeinse agenda voor de toekomst klaarliggen: een economie die rechtvaardiger is voor handwerkers, onderwijs dat respect voor Amerika afdwingt en verbinding zoeken in een verdeeld land. Zie zijn boek Them. Why we hate each other - and how to heal. Biden is niet de enige verbinder die rondloopt in Washington.
Maar in plaats daarvan moeten de Republikeinen het hebben over absurde fantasieën, zoals dat bosbranden in Californië worden aangestoken met een ruimtelaser van de Rothschilds, dat schietpartijen op middelbare scholen in scène zijn gezet en dat Trump de echte winnaar was van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Want dat lijken de geloofsartikelen te zijn van Marjorie Taylor Greene, een lid van het Huis van Afgevaardigden uit Georgia dat het gesprek van de week was. Greene laafde zich de afgelopen jaren aan de vele zotheden die in de digisfeer rondzingen en wist bij de verkiezingen een congreszetel te veroveren. Ze legde haar eed af met een mondmasker waarop Trump won stond en bleek actief te zijn geweest in Facebookgroepen waarin wordt opgeroepen tot geweld tegen Democratische volksvertegenwoordigers.
Het kost de Republikeinse partij moeite om afstand te nemen van Taylor Greene. Kevin McCarthy, de leider van de partij in het Huis van Afgevaardigden, beloonde haar zelfs met posities in twee prominente commissies: voor begroting en voor onderwijs en arbeidsmarkt. De Democraten namen met steun van een handvol Republikeinen een motie aan waarmee Taylor Greene uit die commissies werd gezet.
In de regel speelt een richtingenstrijd bij partijen links van het midden. Daar vechten centristen en de progressieve vleugel vaak openlijk een strijd uit; kamp Biden en kamp Bernie Sanders loeren nog steeds wantrouwend naar elkaar. Maar nu zijn ook de Republikeinen intern verscheurd. Volgens de Republikeinse senaatsleider Mitch McConnell zijn complottheorieën een ‘kanker’ die woekert in zijn partij. Senator Mitt Romney zei dat de partij onderdak biedt aan vele gezindten, maar niet aan ‘gekken’ als Taylor Greene.
Letterlijk gebruikte Romney het woord kooks, dat volgens het Merriam-Webster-woordenboek duidt op iemand ‘wiens opvattingen of handelingen excentriek, fantasievol of waanzinnig zijn’. Kook was ook het woord dat een andere senator, Lindsey Graham, gebruikte voor Trump toen die zijn presidentiële ambities kenbaar maakte. Later klaagde Graham als anderen Trump een kook noemden, wat natuurlijk leidde tot zo’n internetfilmpje waarin twee volstrekt tegenovergestelde opvattingen van dezelfde persoon direct achter elkaar worden gemonteerd.
Grahams dubbele boodschap laat zien hoezeer de reguliere conservatieve vleugel het zichzelf moeilijk heeft gemaakt door zich achter Trump te scharen. Trump is de held van de kooks, van wie een smaldeel zelfs bereid was op zijn aangeven richting het Capitool te trekken omdat er zogenaamd verkiezingsfraude was gepleegd. Het wordt hoe langer hoe duidelijker dat de meute Capitoolbestormers niet bestond uit leden van de verdrukte werkende klasse die op Trump stemde in de hoop op betere economische vooruitzichten, maar uit redelijk welvarende stedelingen die te veel tijd op het internet doorbrengen. Ook buitenwijkmoeder Taylor Greene behoort tot deze categorie.
Ben Sasse vatte het Republikeinse probleem samen in een essay dat hij schreef voor het tijdschrift The Atlantic: de partij dacht tegelijk de grondwet te kunnen eerbiedigen en te flirten met complotdenkers. De aanval op het Capitool maakte duidelijk dat zoiets onmogelijk is, aldus Sasse. ‘De Republikeinse partij moet complottheorieën verwerpen of zal erdoor verteerd worden’, schreef hij. Wat onbenoemd bleef was zijn eigen rol als senator, want hij liet de kans om complotaanjager Trump weg te stemmen bij diens impeachment vorig jaar aan zich voorbijgaan.
‘Ik ben de jury’, schreef Sasse over Trumps tweede impeachmentzaak, die komende week dient in de senaat. De kans is groot dat de ex-president opnieuw wordt vrijgesproken en daarmee kan hij terugkeren in de politiek. De Republikeinse richtingenstrijd tussen grondwetaanhangers en complotdenkers zou weleens snel in het voordeel van die laatsten beslist kunnen zijn.
